CERTIFIED EXECUTIVE MANAGER

                                     

ACADEMY OF FINANCE AND MANAGEMENT AUSTRALIA

STAND OUT FROM THE CROWD!!!

Who Should Attend?

·         Professional Accountants (RPA, ACCA, CPA, CA, CGA, CIMA).

·         Business Analysts.

·         Industrial and Services Accountants.

·         Financial Analysts & Controllers.

·         Professional Expertise's.

·         Any other Senior staff responsible for the provision of decision information in their organization.

Key Learning Outcomes

The CEM course will appeal to individuals seeking a full insight into contemporary strategy theory and practice, which includes marketing, finance and cost management strategies. The course content provides a deeper insight into more complex areas of strategy and the ‘people’ aspects of strategic management including organizational leadership, innovation and entrepreneurship.

Fees

The CEM fee is €1.750-. It includes tuition and lecturing material to participants. No vat is charged

STUDY FROM YOUR OWN PLACE!!!!!

Contact Email: chioanou@cytanet.com.cy

Από τη διαχείριση κρίσης στην στρατηγική ηγεσία διαχείρισης κρίσης

Με βάση τα τελευταία θλιβερά γεγονότα όσον αφορά τις πυρκαγιές στην χώρα μας και στην Ελλάδα, νιώθω την ανάγκη να θέσω προς προβληματισμό όσων ηγούνται από τη θέση του αρχηγού κράτους, την σύσταση πολυθεματικών ομάδων άμεσης δράσης ώστε να προκαταλαμβάνουν και να υποστέλλουν πιθανές κρίσης. Διαφάνηκε ότι τέτοιες ομάδες από τα τελευταία γεγονότα δεν υπάρχουν ή δεν λειτουργούν σωστά. Η διαχείριση κρίσης δεν είναι πλέον επαρκής για να ανταποκριθεί στην αντιμετώπιση των  κρίσεων σήμερα.

Η διαφορά μεταξύ της διαχείρισης κρίσης και της στρατηγικής ηγεσίας διαχείρισης  κρίσης είναι ως προς την κατεύθυνση. Η διαχείριση κρίσης αφορά τις ενέργειες προς καταπολέμηση των κρίσεων αφότου έχουν εμφανιστεί. Αντίθετα η στρατηγική ηγεσία διαχείρισης κρίσεων είναι η  δυναμική επιδίωξη στον προγραμματισμό και την πρόληψη όσο το δυνατόν προσεκτικότερα πριν εκδηλωθεί οποιαδήποτε κρίση. Η διαχείριση κρίσης εξετάζει και απομονώνει την υφιστάμενη κρίση, ενώ η στρατηγική ηγεσία διαχείρισης κρίσης εξετάζει τη μεγάλη εικόνα πώς οι μεμονωμένες κρίσεις αλληλεπιδρούν και έχει χαρακτήρα προληπτικό.

Συνεπώς η πιο πάνω ανάλυση καταδεικνύει τη μεγάλη σημασία των στρατηγικών ηγεσιών διαχείρισης κρίσεων. Κράτη και οργανισμοί έχουν υποχρέωση να έχουν χαρτοφυλάκια κρίσεων. Με βάση διαχρονικές έρευνες οι κρίσεις διαχωρίστηκαν σε επτά κατηγορίες ως εξής: οικονομικές, πληροφοριών, φυσικές, ανθρώπινου δυναμικού, φήμης,  ψυχοπαθητικές, και φυσικών καταστροφών. Αναλύοντας την τελευταία κατηγορία κρίσεως, των φυσικών καταστροφών, θα διαπιστώσουμε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι στην Κύπρο μας και πολύ περισσότερο στην Ελλάδα πιαστήκαμε στον ύπνο και φανήκαμε ακόμα μια φορά κατώτεροι των γεγονότων. Στην χώρα μας όλο και όλο ένα δάσος έχουμε και παραλίγο να το χάσουμε λόγω μη καταρτισμένων οργανωμένων ομάδων να καταστέλλουν και περαιτέρω να προκαταλαμβάνουν τέτοιες κρίσεις.

Στην Ελλάδα τα λόγια περιττεύουν, διαφάνηκε η κακή οργάνωση, η μη σωστή επικοινωνία, η έλλειψη τεχνικών μέσων και η ολιγωρία των επικεφαλής. Η στρατηγική ηγεσία διαχείρισης κρίσεων πρέπει να αποτελείται από πολυθεματικές ομάδες (cross functional crisis team), όπου οι γνώσεις και η ηγετική τους φυσιογνωμία θα δίνει άμεση αποτελεσματικότητα. Αν πάρουμε τον κρατικό τομέα τέτοιες ομάδες μπορεί να αποτελούνται από τους εκάστοτε αρχηγούς στρατού, αστυνομίας, πυροσβεστικής, έμπειρων συμβούλων  και διακεκριμένων ατόμων σε θέματα χάραξης και εκτέλεσης στρατηγικής. Κράτη και οργανισμοί επιβιώνουν και αναπτύσσονται ανάλογα με το πόσο καλή προετοιμασία έκαναν ως προς τον προγραμματισμό και διαχείριση του χαρτοφυλακίου κρίσεων.  

Σημείωση: παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2011 στον Φιλελεύθερο. Τα συμπεράσματα ανήκουν σε εσάς τους πολίτες αυτής της χώρας.

Η Αποκαθήλωση της Ελληνικής Οικονομίας

Αγαπητοί αναγνώστες θα κάνουμε μία μικρή αναδρομή και συνοπτική αναφορά σε προηγούμενη αρθρογραφία για να συνδέσουμε το πάζλ της αποκαθήλωσης της Ελληνικής Οικονομίας. Σε άρθρο το οποίο δημοσιεύθηκε το Μάιο του 2013 με τίτλο «Βρώμικος Πόλεμος διαμέσου του Χρηματοπιστωτικού Συστήματος»  καταδείξαμε πως διαλύεται μία χώρα διαμέσου της ψήφισης ελλειμματικών προϋπολογισμών. Αυτό πράττετο σε διαχρονική βάση στην Ελλάδα. Σε άρθρο με τίτλο «Αβέβαιο Μέλλον της Ε.Ε» τον Ιούνιο του 2014 καταδείξαμε τον ρόλο της Γερμανίας με την επιβολή εξαντλητικών μέτρων καταδυνάστευσης των λαών. Αυτό υποδηλεί ακράδαντα τα ύπουλα παιχνίδια εξουσίας εις βάρος των λαών. Η πρόσφατη Ιστορία κατέδειξε ότι τα κράτη μέλη που προσέφυγαν στον μηχανισμό στήριξης καθηλώθηκαν σε υπανάπτυξη και μείωση του βιοτικού επιπέδου των λαών. Τα ποσοστά ρεκόρ στην ανεργία δεν προβλέπεται ούτε σε 10-15 χρόνια να  μειωθούν στα φυσιολογικά επίπεδα της τάξης του 6-8%. Τον Ιούνιο του 2015 καταδείξαμε με εμπεριστατωμένη αρθρογραφία με τίτλο «Ελληνικό Δημόσιος Χρέος και Λήψη Αποφάσεων» την αναγκαία και επιβαλλόμενη πολιτική απόφαση για κούρεμα Ελληνικού Χρέους. Επιπρόσθετα αναλύσαμε και παρουσιάσαμε γιατί τα Μνημόνια είναι καταστροφικά με την παρούσα μορφή εφαρμογής.

Δυστυχώς τα κέντρα λήψης αποφάσεων στην Ελλάδα διαχρονικά ψήφιζαν ελλειμματικούς προϋπολογισμούς μόνο για ψηφοθηρικούς στόχους και όχι εξυπηρέτησης του Εθνικού συμφέροντος όπου σε συνδυασμό με την τραγική εφαρμογή των μνημονίων συρρίκνωσαν τα πάντα και σε αριθμούς τόσο ποσοτικούς όσο και ποιοτικούς, με αποτέλεσμα να αποτελούν σήμερα παγκόσμιο φαινόμενο με δημόσιο χρέος της τάξης των €320δις  ή περί το 185% του ΑΕΠ και μετά ακόμα την διαγραφή άλλων €138δις τον Φεβρουάριο του 2012 και τέλος φορτωμένες οι τράπεζες με ELA περί της τάξης των €125δις. Δηλαδή συνολικό χρέος περί τα €445δις.

Η πλήρης αποκαθήλωση ήρθε με το τελευταίο μνημόνιο όπου δεν χρειάζεται να αναλύσουμε την κάθε φορολογία αλλά θα επικεντρωθούμε στην φορολογία φπα από 13% στο 23% στην Τουριστική Βιομηχανία. Αυτό το γεγονός μπορεί να θέσει εκτός ανταγωνισμού τον πιο σημαντικό πυλώνα της Ελληνικής Οικονομίας όπου μας θυμίζει την τελευταία φράση του Θεανθρώπου στον Σταυρό του μαρτυρίου «Τετέλεσται». Η Ελλάδα κατάφερε μέσα στην τελευταία εφταετία να πετύχει αφήξεις Ιαν – Δεκ 2014 της τάξης των 22εκ σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Σε ομιλία του το 2014 ο Σαμαράς ανάφερε  ότι η συνολική άμεση και έμμεση συνεισφορά του τουρισμού στην πραγματική οικονομία είναι 37,6 δισ. ευρώ ή το 20,5% του ΑΕΠ». Αυτή η φοροκατεγίδα του τρίτου μνημονίου θα διαλύσει κάθε τομέα οικονομίας και δεν το υποστηρίζουμε μόνο εμείς, υπάρχει εμπλουτισμένη γνώση και επιστημοσύνη σε θέματα χειρισμού οικονομικής ύφεσης από κορυφαίους επιστήμονες. Απλώς να αναφέρουμε την μελέτη του ΔΝΤ όπου από το 2014 έθετε ως όρο το κούρεμα του Ελληνικού Χρέους. Συνεπώς, κρίσιμα ερωτήματα είναι τρία: (1) γιατί οι Γερμανοί δεν δέχονται την συζήτηση άμεσα του κουρέματος του Ελληνικού Χρέους το οποίο είναι κατηγορηματικά μη βιώσιμο, συνεπώς οποιαδήποτε μέτρα και τακτική είναι καταδικασμένα σε αποτυχία στην γένεση τους? (2) γιατί δεν υπάρχει στους κανονισμούς της Ε.Ε. και ΟΝΕ πρόνοια διαγραφής Εθνικού χρέους όταν δεν είναι βιώσιμο? Και (3) γιατί οι Γερμανοί συναινούσαν σε χρηματοδότηση της Ελλάδος όταν το χρέος ήταν ολοφάνερο μη βιώσιμο? Ένας τελειόφοιτος φοιτητής σε Πτυχίο Λογιστικής μπορεί να το εντοπίσει μέσα από εμπεριστατωμένη μελέτη.

Σύμφωνα με άρθρο στην ηλεκτρονική έκδοση της Deutsche Welle το 2015, οι μεγάλοι Τουριστικοί Πράκτορες (Tour Operator) της Γερμανίας θεωρούν την Τουρκία ως τον ισχυρότερο ανταγωνιστή του ελληνικού τουρισμού. Οι χαμηλές τιμές και η υψηλή ποιότητα των υποδομών θεωρούνται τα ισχυρά χαρτιά της. Η Τουρκία προσφέρεται ως εναλλακτική επιλογή προς την Ελλάδα, η οποία δεν έχει ξεπεράσει ακόμη οριστικά το πρόβλημά της, εκτιμά ο καθηγητής Ούλριχ Ράινχαρντ, σχολιάζοντας τα πορίσματα της 29ης τουριστικής μελέτης που εκπόνησε το «Ίδρυμα για Ζητήματα του Μέλλοντος» (Stiftung für Zukunftsfragen). Οι Γερμανοί πράκτορες έχουν επενδύσει τεράστια ποσά στην Τουρκία. Συνεπώς, η αποκαθήλωση της τουριστικής βιομηχανίας όπου θα αποτελέσει και το κύκνειο άσμα της Ελληνικής οικονομίας θα θησαυρίσει τους Γερμανούς οι οποίοι «έκοψαν και έραψαν» το τρίτο μνημόνιο (κοστούμι) στα μέτρα τους με τους Έλληνες πολιτικούς να είναι για μια ακόμα φορά κατώτεροι των περιστάσεων.  Έρευνα της Ernst & Young το 2015 κατέδειξε ότι η Τουρκία με δείκτη 65 σε θέμα κλίμα προοπτικής και εμπιστοσύνης είναι πρώτη με διαφορά από χώρες όπως Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Δανία, Ολλανδία, Ισπανία, Ρωσία, Πολωνία, Ιταλία και Γερμανία.  Η Ελλάδα είναι στο -21. Αυτό το γεγονός μιλά από μόνο του και αποκαλύπτει σε τι αποβλέπουν οι Γερμανοί.

Οι Γερμανοί δεν είναι βλάκες και τους βγάζουμε το καπέλο σε θέματα χάραξης στρατηγικής, σχεδίων δράσης και τακτικής. Η Στρατηγική τους ήταν αμετακίνητη, κλείδωσαν τον στόχο «Ελλάδα» με ορίζοντα την αποπομπή από το Ευρώ, εφάρμοσαν ως σχέδιο δράσης τον ατέρμονο διάλογο επί πέντε μήνες όπου οδήγησαν την Ελλάδα στην Οικονομική Ασφυξία δηλαδή «Τεχνικό Θάνατο» με την φυγή περί των €60δις καταθέσεων από το τραπεζικό σύστημα και ας νόμιζαν κάποιοι ότι ήταν «μάγκες». Ως τακτική οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν τα σύνηθες φερέφωνα, Φιλανδούς και πρώην κομμουνιστικά κράτη όπου εκτόξευαν τις ωμές απειλές για αποπομπή της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Τα τραγικά λάθη των κκ. Βαρουφάκη και Τσίπρα στους πέντε μήνες  Φεβρουάριο μέχρι Ιούλιο, είναι ότι δεν είχαν ξεκάθαρη και αποκρυσταλλωμένη στρατηγική, σχέδιο δράσης και τακτική. Όταν άρχισαν οι συνομιλίες και εφόσον κατά τον κ. Βαρουφάκη τα Eurogroups δεν είχαν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα επί πέντε μήνες, έπρεπε να θέσουν θέμα ελέγχου διακίνησης κεφαλαίου άμεσα από τον Μάρτιο και να πάνε με ολοκληρωμένο πλάνο ουσιαστικών μέτρων και εισήγηση κουρέματος του Ελληνικού χρέους περί το 30% ως 40% με υποστηρικτικά εφικτά σενάρια ρυθμών ανάπτυξης. Τα περί πάταξης της φοροδιαφυγής και υιοθέτησης θεσμικών και άλλων πλαισίων έχουν μακροχρόνιο ορίζοντα και πολύ καλώς τα έθεταν. Όμως επί της ουσίας ήταν εκτός τόπου και χρόνου με αποτέλεσμα να φτάσουν στα πρόθυρα της Ολικής καταστροφής με τελικό αποτέλεσμα να είναι χωρίς κανένα διαπραγματευτικό χαρτί στο χέρι και να παραμείνουν στις ορέξεις των Γερμανών όπου τους εκδικήθηκαν με τελικό αποδέχτη των τραγικών επιπτώσεων τον Ελληνικό λαό.

Συνεπώς, με πιθανή μη αποδοχή ενός ολοκληρωμένου και τεκμηριωμένου πλάνου, θα έπεφταν πλέον οι μάσκες και τα γεγονότα πλέον ξεκάθαρα θα οδηγούσαν την Ελλάδα στην δραχμή χωρίς κανένα ηθικό δίλημμα περί ευρώ ή δραχμής. Η δαιμονοποίηση της δραχμής χωρίς εμπεριστατωμένες μελέτες μόνον κακόβουλη είναι. Εξού στην παρούσα φάση αν δεν γίνει γενναίο κούρεμα ώστε το δημόσιο χρέος να είναι στο 110% ως 120% του ΑΕΠ ο δρόμος στην δραχμή είναι αναπόφευκτος. Το ότι η Τσεχία ανέστειλε την εισδοχή στην Ευρωζώνη είναι τυχαία? Το ότι η Αγγλία, Νορβηγία, Ελβετία και άλλες 12 χώρες της Ε.Ε. δεν είναι στην Ευρωζώνη είναι τυχαίο? Με βάση την τροχιοδρομημένη πορεία της Ελλάδος και χωρίς εναλλακτικές επιλογές και σχέδια δράσης το μέλλον είναι αβέβαιο και η επιστροφή στην δραχμή μονόδρομος και ίσως ο μόνος δρόμος για ανάκαμψη και διάσωση της αξιοπρέπειας του Ελληνικού λαού. Σίγουρα το σενάριο επιστροφής στην δραχμή δεν είναι ιδανικό όμως το να είσαι στην ευρωζώνη με την παρούσα κατάσταση και την οικονομία στον αναπνευστήρα και αργό θάνατο είναι διπλά «εγκληματικό». 

Το Κύκνειο Άσμα της Κατασκευαστικής Βιομηχανίας

Η κατασκευαστική βιομηχανία αποτελούσε για δεκαετίες έναν από τους τρις πυλώνες της εθνικής οικονομίας μαζί με τον χρηματοοικονομικό τομέα και την τουριστική βιομηχανία. Η δεκαετία της εκτόξευσης ήταν η δεκαετία του 2000 – 2010 όπου και οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας ήταν σε πολύ ικανοποιητικούς ρυθμούς της τάξης του 3% ως 5%. Δυστυχώς τα τραγικά λάθη εκ των έσω σε διαχρονική βάση ακρωτηρίασαν την οικονομία σε συνδυασμό με την επιβολή του εκδικητικού κουρέματος των καταθέσεων από τους «φίλους εταίρους» μας. Τονίζουμε ότι η Διοικητική Επιστήμη σε συνδυασμό με την Λογιστική και Χρηματοοικονομική Επιστήμη παρέχουν όλα τα εφόδια στους έχοντες στρατηγικές θέσεις σε κέντρα λήψης αποφάσεων για να δράσουν προληπτικά και να θεραπεύσουν στην γένεση τους κάθε αρνητική απόκλιση, νοουμένου ότι έχουν επαρκείς γνώσεις και υπηρετούν το εθνικό συμφέρων. Απλώς να αναφέρουμε ότι στην Λογιστική υπάρχει ο οικονομικός όρος «Απόθεμα/ Reserve» όπου οι οργανισμοί/κράτη είναι υπόχρεοι να αποθηκεύουν χρήματα για να αντιμετωπίσουν δύσκολες μελλοντικές καταστάσεις. Εμείς, ακόμα και αυτό το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων των €7δις το σπαταλήσαμε. Αν υπήρχε μόνο αυτό το Ταμείο και όχι το Αποθεματικό το οποίο επιβάλλεται και επιστημονικά, σήμερα δεν θα βιώναμε αυτές τις τραγικές καταστάσεις οι οποίες είναι πρωτόγνωρες και ξεπερνούν ακόμα και τις οικονομικές επιπτώσεις της εισβολής. 

Με τα διαχρονικά λάθη και παραλήψεις καταφέραμε να ακρωτηριάσουμε κάθε πυλώνα ανάπτυξης και προοπτικής. Τον κατασκευαστικό τομέα τον έπνιξαν η γραφειοκρατία, γενικά η μη έγκαιρη έκδοση Τίτλων Ιδιοκτησίας και οι εγκληματικές τρύπες του χαρτογραφημένου συστήματος και περεταίρω του νομοθετικού πλαισίου όπου ένας αγοραστής εξοφλά την οφειλή στον πωλητή/developer και δεν μπορεί να εξασφαλίσει ελεύθερο από υποθήκες Τίτλο ιδιοκτησίας. Αρκετές φορές ήρθε στην αντίληψη μας ότι άτομα καλέστηκαν από τράπεζες να εξοφλήσουν χρέη του developer για να μεταβιβαστή το ακίνητο στον αγοραστή ο οποίος το είχε εξοφλήσει «άκουσον ….. άκουσον». Η συρρίκνωση του κατασκευαστικού τομέα είχε αρνητικές επιπτώσεις στην ραγδαία αύξηση των ανέργων και μη εξυπηρετούμενων δανείων γιατί ο κατασκευαστικός τομέας απώλεσε χιλιάδες θέσεις εργασίας σε συνδυασμό με την τραγική συρρίκνωση του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων.

Δυστυχώς οι αριθμοί λένε πάντα την αλήθεια και κανένας δεν μπορεί να τους διαψεύσει ή να τους παρερμηνεύσει. Οι αριθμοί καταδεικνύουν την κατάντια αυτού του πυλώνα όπου μέχρι το 2010, παρόλο που η κρίση άρχισε να παρουσιάζεται στην οικονομία από το τέλος του 2008, είχε ικανοποιητικούς ρυθμούς και οφέλη. Δυστυχώς σήμερα αναλύοντας τα στατιστικά δεδομένα τα οποία εξήχθηκαν από την Ιστοσελίδα της Στατιστικής Υπηρεσίας, βλέπομαι την ακρωτηρίαση ενός από τους βασικούς πυλώνες και συγκεκριμένα αναφέρουμε κάποιους βασικούς δείκτες όπως: 1) η συνεισφορά προς το ΑΕΠ το 2010 ανήρχετο στο εξαιρετικό ποσοστό της τάξης του 17% ενώ το 2013 η συνεισφορά μειώθηκε στο 10%, (2) η ακαθάριστη αξία παραγωγής σε τρέχουσες τιμές το 2010 ήτο €3,2δις σε σύγκριση με το 2013 όπου η συνεισφορά μειώθηκε στο €1,8δις δηλαδή μείωση της τάξης του 44%, (3) το 2010 συμπληρώθηκαν Νέες κατοικίες (αριθμός) 13.434 σε σύγκριση με το 2013 όπου ο αριθμός ήταν μόνο 3.833, δηλαδή μείωση της τάξης του 71%, (4) οι Νέες κατασκευές (€εκ.) το 2010 ανήρχοντο σε €2,2δις σε σύγκριση με το 2013 όπου ανήρχοντο σε 1,2δις, δηλαδή μείωση της τάξης του 46%, (5) ο Αριθμός οικιστικών μονάδων το 2010 ανήρχετο σε 14.312 σε σύγκριση με το 2013 όπου ανήρχετο μόνο σε 4.141, δηλαδή μείωση της τάξης του 80%.

Η πιο πάνω καταθλιπτική εικόνα για να αναστραφεί και να βελτιωθεί χρειάζεται χάραξη στρατηγικού πλάνου με ξεκάθαρους στόχους προς επίτευξη, τόσο μεσοπρόθεσμους όσο και μακροπρόθεσμους. Οι εξαγγελίες του Προέδρου Αναστασιάδη πρόσφατα ότι θα τροχειοδρομηθούν σημαντικά έργα σε όλες τις πόλεις είναι μία θετική υπόσχεση όπου πρέπει να τροχειοδρομηθεί άμεσα και όχι να μείνει στα συρτάρια ως υπόσχεση. Συνεπώς, χρειάζεται να δημοσιευθεί λίστα με όλα τα έργα και ο χρόνος εξαγγελίας προσφορών και υλοποίησης των γιατί από την Θεωρία στην Πράξη είναι μια τεράστια απόσταση. Αν υπάρξει έστω και μια βιώσιμη λύση στο Εθνικό μας πρόβλημα τότε σίγουρα θα έρθουν καλύτερες μέρες άμεσα διαφορετικά το μέλλον μας θα είναι δύσκολο και δύσβατο γιατί το 60% των μη εξυπηρετούμενων δανείων και οι 80,000 – 100,000 άνεργοι, αποτελούν μακροχρόνια και δυσεπίλυτα προβλήματα.

Ελληνικό Δημόσιο Χρέος και Λήψη Στρατηγικών Αποφάσεων

Σκοπός της συγγραφής αυτού του άρθρου είναι να προσδώσει φως στην οικονομική πτυχή του Δημόσιου Χρέους της Ελλάδος. Συνεπώς θα ξεκινήσω την συγγραφή αυτού του άρθρου με την χαρακτηριστική φράση «οι αριθμοί λένε πάντα την αλήθεια» γιατί δεν μπορούν να αμφισβητηθούν από κανένα ως προς την ορθότητα των. Το ύψος του Δημόσιου Χρέους της Κεντρικής Κυβέρνησης στις 31/12/2012 ανήρχετο στο δυσθεώρητο ποσό των €305,5 δισεκατομμυρίων σε αντίθεση στις 31/03/2015 όπου το Δημόσιο Χρέος ανήλθε στο ποσό των  €312,7 δισεκατομμυρίων, δηλαδή παρουσιάστηκε αύξηση της τάξης του 2,35% ή €7,2δις. Σημειώνουμε ότι τον Φεβρουάριο του 2012 υπήρξε το κούρεμα του Ελληνικού Δημόσιου Χρέους (PSI) κατά €137,9 δις.

Οι δείκτες του Δημόσιου Χρέους (ΔΧ) αντιπαρατίθενται πάντα ως κριτικό σημείο σε σχέση με το ΑΕΠ. Το 2012 το Δημόσιο Χρέος ανήρχετο στο 157,7% (ΔΧ €305,5 δις – ΑΕΠ €193,7δις). Το 2014 το Δημόσιο Χρέος ανέβηκε στο 170,9% (ΔΧ €312,7 – ΑΕΠ €183,1δις). Συνεπώς το κριτικό σημείο κατάδειξης της αποτελεσματικότητας μείωσης του Ελληνικού Δημόσιου Χρέους είναι ότι το Σχέδιο Δράσης της Τρόικας απέτυχε παταγωδώς. Δεν απέτυχε μόνο στους αριθμούς αλλά συνέτριψε και το βιοτικό επίπεδο του Ελληνικού Λαού και Κυπριακού Λαού ταυτόχρονα με το κούρεμα των Ελληνικών Ομολόγων. Η αποτυχία δεν κρίνεται με το συναίσθημα αλλά με την αγοραστική δύναμη των πολιτών (purchasing power) όπου αποτελεί έναν από τους βασικούς Πυλώνες Μέτρησης Ανάπτυξης ως ο Δείκτης Ιδιωτικής Κατανάλωσης (Private Consumer Index). Χωρίς την ιδιωτική κατανάλωση τα οποιαδήποτε σχέδια ανάπτυξης είναι καταδικασμένα σε αποτυχία. Απλώς αναφέρουμε ότι με μισθούς της τάξης των €500 ως €800 ευρώ ή οποιαδήποτε προσπάθεια είναι καταδικασμένη εν τη γενέσει της. Δεν είναι τυχαίο όπου οι Αμερικάνικη Κυβέρνηση έριξε τρισεκατομμύρια στην αγορά διαμέσου  του τραπεζικού συστήματος, όπου και υποχρέωσε τις τράπεζες να τα δανείσουν σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά ώστε να κινηθεί η εσωτερική αγορά.  Δεν προχώρησε σε υλοποίηση εξοντωτικής μείωσης δραστικών δαπανών όπου θα σκότωνε την εσωτερική κατανάλωση και ταυτόχρονα την ανάπτυξη.

Με αυτούς τους αριθμούς Δημοσίου Χρέους σε σχέση με το ΑΕΠ, η χώρα είναι καταδικασμένη με αβέβαιο μέλλον. Ήδη είναι στον έβδομο χρόνο ύφεσης. Το 2012 μιλούσαν για πρόβλεψη ανάπτυξης, είμαστε στο 2015 και κανένας δεν μπορεί να προβλέψει την πολυπόθητη και υγιές ανάπτυξη. Η εικόνα του τι επιχειρήθηκε και καταγράφηκε ως στόχος στους Προϋπολογισμούς 2012-2014 (Πηγή: Κρατικός Προϋπολογισμός 2014, σελίδα 75) καταδεικνύει ότι απότυχε παταγωδώς το κάθε σχέδιο δράσης, γιατί αντί να βελτιωθεί η εικόνα του ΔΧ χειροτέρεψε. Και ένας τελειόφοιτος Λογιστής όταν πραγματοποιήσει χρηματοοικονομική ανάλυση των οικονομικών δεδομένων της Ελλάδος σήμερα θα αντιληφθεί ότι δεν υπάρχει σενάριο υλοποιήσιμο για ανάκαμψη και ανάπτυξη, υλοποίηση σχεδίου αποπληρωμής χρέους, και δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος ικανού να αποπληρώνει τόκους και να δημιουργεί αποθεματικά ικανά για επένδυση και ανάπτυξη όπου αποτελεί το τρίπτυχο σε μίαν υγιές οικονομία. Συνεπώς καταλήγουμε στο συμπέρασμα με βάση την εικόνα του ΔΧ σε διαχρονική πορεία ότι η χώρα από πλευράς οικονομικής ανάλυσης με βάση την παρούσα εικόνα δεν ανακάμπτει με αβέβαιο μέλλον, άρα η απόφαση για την θεραπεία του Ελληνικού δυσθεώρατου χρέους είναι καθαρά Πολιτικής Στρατηγικής. 

Μαθήματα Οικονομικής Στρατηγικής από την Ισλανδία

Αγαπητέ αναγνώστη θα ξεκινήσω την συγγραφή αυτού του άρθρου με την περίφημη φράση του Ιδιοφυούς Γερμανού Φιλόσοφου Φρίντριχ Νίτσε ο οποίος μυήθηκε στην αρχαία Ελληνική και Λατινική Γραμματεία «βλέπουμε την δυστυχία στην άνοδο των επιτοκίων, στο κόστος ζωής, στον θόρυβο και στην ρύπανση που μαστίζει τις πόλεις», φράση η οποία ειπώθηκε πριν 150 χρόνια περίπου. Πόσο επίκαιρος είναι ο Νίτσε σήμερα? Η Κύπριος πολίτης βρέθηκε εντελώς ξαφνικά δέσμιος και χωρίς επιλογές σκλάβος των επιτοκίων και του υψηλού και ασύμφορου κόστους ζωής. Συνεπώς, το κρίσιμο ερώτημα είναι «Υπάρχει Ελπίδα?». Η άποψη μας είναι Ναι, και θα αναφέρουμε το Θαύμα της Ισλανδίας όπου χρίζει ποιο βαθιάς μελέτης προς άντληση διδαγμάτων, γνώσεων και στρατηγικής.

Γεγονότα: Περί τα τέλη του 2008 αρχές του 2009 όπου η παγκόσμια κρίση ήταν στο αποκορύφωμα της, η Ισλανδία, ένα νησί με πληθυσμό περί τις 320,000 και την οικονομία να στηρίζεται από τις τρις μεγάλες τράπεζες Κaupthing, Landsbanki και Glitnir βρίσκεται στα πρόθυρα της ολικής καταστροφής με πλήρη κατάρρευση της οικονομίας. Το δίλημμα ήταν μεγάλο «Να αφήσουν τις τράπεζες να καταρρεύσουν? Η να τις στηρίξουν με ασύμφορο και δυσβάστακτο κόστος για τον πολίτη?». Οι πολίτες της Ισλανδίας ξεσηκώθηκαν εναντίον στην βούληση της διάσωσης των πτωχευμένων τραπεζών, γεγονός όπου οδήγησε τους κυβερνώντες στην απόφαση της πτώχευση των τριών μεγάλων τραπεζών.

Η κατάρρευση του χρηματοοικονομικού συστήματος της χώρας οδήγησε τους επενδυτές να αποσύρουν μαζικά τα κεφάλαια τους, βυθίζοντας το νόμισμα το οποίο με τη σειρά του προκάλεσε ένα κύμα πληθωρισμού. Πολλοί κάτοικοι είχαν ενυπόθηκα δάνεια συνδεδεμένα με τον πληθωρισμό και η αύξηση του κόστους στις αποπληρωμές των δανείων έχει επιβαρύνει τις καταναλωτικές δαπάνες από το ξέσπασμα της κρίσης. Το γεγονός ότι η οικονομία της Ισλανδίας είναι τόση μικρή, με την παραγωγή να φτάνει τα 14 δισ. δολ. το έτος, σημαίνει ότι τα στοιχεία για την πορεία του ΑΕΠ από τρίμηνο σε τρίμηνο μπορεί να εμφανίσουν μεγάλες διακυμάνσεις. Σε μια προσπάθεια να στηριχθεί η οικονομία, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ένα σχέδιο της κυβέρνησης το οποίο προέβλέπε αύξηση των φόρων στον χρηματοοικονομικό κλάδο προκειμένου τα έσοδα να χρησιμοποιηθούν για να απομειωθούν έως 33.000 δολ. από τα δάνεια των κατοίκων.

Η διετία 2008-2010 υπήρξε πολύ δύσκολη γι' αυτούς: παρά την έκτακτη ξένη βοήθεια (1,5 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ και 3 δισ. ακόμη από τις σκανδιναβικές χώρες) το ΑΕΠ υποχώρησε συνολικά κατά 14,3%, οι μισθοί κατέρρευσαν, οι τιμές των εισαγόμενων προϊόντων εκτοξεύθηκαν στα ύψη, η χρηματιστηριακή αξία των ισλανδικών επιχειρήσεων κατέρρευσε (ο δείκτης έπεσε από τις 8.000 μονάδες στις… 400), ενώ ο πληθωρισμός άγγιξε κάποια στιγμή το 19%, δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα σε χιλιάδες νοικοκυριά - και ιδιαίτερα σε όσα νοικοκυριά είχαν ήδη φορτωθεί με βαριά στεγαστικά δάνεια στα χρόνια της «φούσκας».

Ποινές: Το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισλανδίας επικύρωσε τις ποινές χειραγώγησης της αγοράς για τέσσερις πρώην αξιωματούχους της τράπεζας Κaupthing. Ο πρώην εκτελεστικός διευθυντής της τράπεζας Ηreidar Μαρ Σίγκουρντσον, ο πρώην πρόεδρος Σιγκουντούρ Άιναρσον, ο πρώην εκτελεστικός διευθυντής της Kaupthing Λουξεμβούργου Μάγκνους Γκούντμουντσον και ο Ολαφούρ Όλαφσον, ο δεύτερος μεγαλύτερος μέτοχος της τράπεζας, καταδικάστηκαν την Πέμπτη 12/2/15 σε τέσσερα έως πεντέμισι χρόνια φυλακή. Όπως μετάδωσε το Reuters, η ποινή είναι η μεγαλύτερη που έχει επιβληθεί για οικονομική απάτη στην ιστορία της Ισλανδίας. Η ισλανδική Δικαιοσύνη αναφέρεται συχνά ως υπόδειγμα για την βούλησή της να ρίξει φως στις καταχρήσεις, οι οποίες διέθρεψαν την κρίση του τραπεζικού τομέα της χώρας.

Σχέδιο Δράσης: Η κυβέρνηση της Ισλανδίας και οι νέες, κρατικές τράπεζες που εκείνη δημιούργησε μετά την υποχρεωτική χρεοκοπία των αμαρτωλών παλαιών που είχαν φουλ στα «τοξικά» δεν αδιαφόρησαν για τις «παράπλευρες απώλειες» της κρίσης: αντιθέτως έσπευσαν να «κουρέψουν» τα στεγαστικά δάνεια, πείθοντας τις τράπεζες ότι με αυτόν τον τρόπο θα γλίτωναν κι αυτές από το δεδομένο κύμα επισφαλειών, καθώς πριν από το «κούρεμα» το 40% των δανειοληπτών καθυστερούσαν ή είχαν διακόψει εντελώς τις πληρωμές τους. Έτσι αποφασίστηκε να «κουρευτούν» τα στεγαστικά δάνεια η αξία των οποίων ξεπερνά το 110% της εμπορικής αξίας του ακινήτου. Με τον τρόπο αυτό και τα νοικοκυριά που πλήρωναν δάνειο για κάτι που άξιζε πολύ λιγότερο ανακουφίστηκαν και οι τράπεζες «καθάρισαν» τα βιβλία τους από τις επισφάλειες.

Οίκοι Αξιολόγησης: Τι είναι λοιπόν αυτό που έκανε τη Fitch πριν από λίγες ημέρες να αναβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα της Ισλανδίας στο «BBB-», ακολουθώντας τις αντίστοιχες κινήσεις των S&P και Moody's; Δεν μπορεί, κάτι σωστό πρέπει να έκαναν οι Ισλανδοί για να τους καλοδέχονται τόσο γρήγορα οι σκληρόκαρδες αγορές. Και η απάντηση είναι απλή: αντί να χρεοκοπήσουν ως κράτος, οι Ισλανδοί απόγονοι των Βίκινγκς χρεοκόπησαν τις τρεις μεγάλες, ένοχες για την κρίση τράπεζές τους (Kaupthing, Landsbanki και Glitnir), που είχαν φθάσει στο σημείο να χρωστούν στους ξένους πελάτες και πιστωτές κάπου… 85 δισ. δολάρια - έξι φορές το ισλανδικό ΑΕΠ!

Σήμερα: Μετά το πιστωτικό «μπλακάουτ» του 2008, η οικονομία της Ισλανδίας, της μικρής νησιωτικής χώρας των 320.000 ψυχών, ανθεί και πάλι. Το ΑΕΠ ενισχύεται σημαντικά, το 2011 υπήρξε αύξηση 2,4%, το 2012 αύξηση 1,3%, το 2013 αύξηση 3,6% και το 2014 αύξηση 1,9%.  Η ανεργία υποχωρεί στο 4,6%, το δημόσιο χρέος διατηρείται κοντά στο «αποδεκτό» 100% του ΑΕΠ, με πτωτικές μάλιστα τάσεις (αναμένεται να πέσει στο 80% ως το 2016), και τους οίκους αξιολόγησης, τους ίδιους που «βούλιαξαν» με τις υποβαθμίσεις τους τη μισή Ευρώπη, να δίνουν το «πράσινο φως» για την επιστροφή της Ισλανδίας στις αγορές.

Θα τελειώσω την συγγραφή αυτού του άρθρου πάλι με ένα επίκαιρο απόφθεγμα του μεγάλου Νίτσε «…κάθε κρίση κρύβει την υπεροψία εκείνου που κατέχει την αλήθεια και αποκαλύπτει επίσης μια μεγάλη ανασφάλεια, αφού όποιοι κρίνουν δεν είθισται να ενεργούν. Από την ακίνητη θέση τους, εξυψώνονται σε ηγεμονίσκους και αναλυτές των πράξεων των άλλων». Συνεπώς αν θέλουμε να πάμε μπροστά επιβάλλεται να θεραπεύσουμε την Ασθένεια και όχι το σύμπτωμα. 

Υπάρχει Δυναμική για Επανεκκίνηση της Οικονομίας?

Θα αρχίσω την συγγραφή αυτού του άρθρου με τη χαρακτηριστική φράση μίας εξέχουσας προσωπικότητας στις ΗΠΑ από τον πραγματικό κόσμο της οικονομίας, της Carly Fiorina (CEO Hewlett-Packard) «Power is the ability to change things – Δύναμη είναι η ικανότητα να αλλάζεις καταστάσεις». Συνεπώς, εμείς έχουμε την δυναμική να επανεκκινήσουμε την οικονομία ή θα παραμείνουμε σε ευχολόγια? Τα χρονικά πλαίσια τελειώνουν και ίσως με δραματικές επιπτώσεις γιατί το 2015 θα είναι ο ποιο σημαντικός χρόνος δραματικών αλλαγών και επιπτώσεων. Ο νόμος των εκποιήσεων θα αλλάξει δραματικά το σκηνικό με δραματικές επιπτώσεις στο κοινωνικό σύνολο μηδενός εξαιρουμένου, απλούς πολίτες, μικρομεσαίους επιχειρηματίες και ακόμα μεγάλους επιχειρηματίες.

Η πρόσφατη ανακοίνωση της Κεντρικής Τράπεζας και των Εμπορικών Τραπεζών για μείωση 1% των επιτοκίων είναι ένα μικρό βήμα προς την ορθή κατεύθυνση όμως από την θεωρεία στην πράξη είναι μία τεράστια απόσταση όχι όμως ακατόρθωτη όταν υπάρχει Όραμα, Αποστολή και Στρατηγική, τρία συστατικά τα οποία απουσιάζουν από το μενού των Κέντρων Λήψης Αποφάσεων. Υπάρχουν δύο ωρολογιακές βόμβες στα θεμέλια της οικονομίας και κοινωνίας: 1) μη εξυπηρετούμενα δάνεια τα οποία σύμφωνα με τις τελευταίες στατιστικές ανέρχονται στα €28δις και η ανεργία όπου κυμαίνεται σε πραγματικούς αριθμούς περί τις 70,000 ως 80,000 γιατί υπάρχουν χιλιάδες οι οποίοι εργάζονται σε βάση μερικής απασχόλησης (part time), και όχι ο αριθμός των 50,000 όπου αναφέρει το Τμήμα Στατιστικής. Αν προσθέσουμε και τις χιλιάδες πολιτών οι οποίοι μετανάστευσαν στο εξωτερικό τότε το μέγεθος του προβλήματος είναι τεράστιο. Οι παραγωγικοί άνεργοι των ηλικιών από 25χρ. μέχρι 50χρ. είναι το 60% των ανέργων. Συνεπώς, όταν η ατμομηχανή της οικονομίας μένει σε αδράνεια δεν μπορεί να υπάρξει επανεκκίνηση της οικονομίας, δεν μπορεί να υπάρξει θετικός ρυθμός ανάπτυξης και ούτε μπορούμε να ατενίζουμε το μέλλον με αισιοδοξία.

Ερώτημα 1^ο: Υπάρχει Δυναμική για βελτίωση της δραματικής κατάστασης των μη εξυπηρετούμενων δανείων? Η παρούσα κατάσταση και εκτίμηση της πορείας των μη εξυπηρετούμενων δανείων τα οποία αυξάνονται με δραματικούς ρυθμούς καταδεικνύουν ότι: (α) δεν υπάρχει σχέδιο δράσης αναχαίτισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, η (β) υπάρχει αλλά είναι λάθος χαρτογραφημένο και εκτελεσμένο.

 Ερώτημα 2^ο: Υπάρχει δυναμική αναχαίτισης της ανεργίας? Η ανεργία σκαρφάλωσε στο 17% ποσοστό το οποίο πλήττει τους νέους πτυχιούχους όπου το ποσοστό ανεργίας στους νέους είναι περί το 40%. Η εκτίμηση της παρούσης κατάστασης είναι δραματική γιατί με τα καλοδεχούμενα σχέδια της ΑΝΑΔ δεν επιλύουμε το πρόβλημα αλλά το μετακυλούμε μέχρι ποιο πέρα.

 Άμεσες Ενέργειες: χρειαζόμαστε στρατηγικούς μάνατζερ οι οποίοι να κατανοούν στον πραγματικό κόσμο της οικονομίας τι είναι Όραμα, Αποστολή, Στρατηγική, Τακτική, Σχέδιο Δράσης και Μηχανισμός Πρόληψης & Ανατροφοδότησης. Δυστυχώς μείναμε στην Ακαδημαϊκή Θεωρεία  όπου η εφαρμογή στην Πράξη είναι μία Τεράστια Απόσταση. Θα επικαλεστώ μία χαρακτηριστική φράση κατά την λαϊκή μας ρήση «εδώ σε θέλω κάβουρα». Στην Αμερική όταν ξέσπασε η κρίση με αποκορύφωμα περί το τέλος του 2009, η Κεντρική Τράπεζα εισέφερε στο τραπεζικό σύστημα πάνω από ένα τρις εκατομμύρια δολάρια για να μην καταρρεύσει το σύστημα. Η πραγματική οικονομία βασίζεται στο εικονικό χρήμα, δηλαδή τις Πιστώσεις, Εγγυητικές και ηλεκτρονικές μεταφορές χρημάτων. Το πραγματικό χρήμα είναι μόνο το 15% ως 20%. Συνεπώς, η οικονομία βασίζεται στις Πιστώσεις. Στην χώρα μας όταν μας «κούρεψαν» χάθηκαν και οι Πιστώσεις με τραγικά συνεπακόλουθα όπως, βαθιά ύφεση, δραματική αύξηση της ανεργίας και μείωση του κύκλου εργασιών των εταιρειών όπου το τελικό αποτέλεσμα είναι η μειονεκτική θέση των εταιρειών ως προς τις υποχρεώσεις των, άρα η δραματική αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Σε καμία χώρα δεν υπάρχουν ημιτελή κτίρια, εκτός από χώρες οι οποίες βρίσκονται σε πόλεμο. Αυτό το γεγονός καταδεικνύει την κατάσταση την οποία βρισκόμαστε.  Συνεπώς, με «ασπιρίνες» δεν επιλύονται τα προβλήματα αλλά χρειάζονται βαθιές τομές, άμεσες και δραστικές διαφορετικά θα κλάψουμε επί ερειπίων. Ας πάρουμε το παράδειγμα της Ελλάδας, αν δεν διεκδικήσεις δεν υπάρχει περίπτωση να κερδίσεις έστω και σε ένα σημαντικό σημείο. Ο Ελληνικός λαός δεν έχει πλέον να χάσει τίποτα γιατί όταν πεινάς και εξευτελίζεσαι τότε αναζητάς την αλλαγή απ’ όπου και αν προέρχεται ανεξάρτητα αν επιτύχει ή όχι.

Επανεκκίνηση της Οικονομίας: (α) θα το επαναλάβουμε ότι τα δανειστικά επιτόκια τουλάχιστον για δύο χρόνια έπρεπε να είναι στο 3% και τα καταθετικά στο 0,5%. Μέτρο δραστικό και άμεσο προς αναχαίτιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Πράξη η οποία θα έδινε ρευστότητα στις εταιρείες με καταλυτικές θετικές επιπτώσεις όπως: δυνατότητες επέκτασης, βελτίωση διαπραγματευτικής ικανότητας, δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και βελτίωσης σχέσεων με τραπεζικά ιδρύματα. Η επανεκκίνηση της οικονομίας δεν περνά μέσα από εκποιήσεις και διόγκωση των κοινωνικών προβλημάτων αλλά μέσα από σχέδια δράσης στα οποία θα υπάρχει αμοιβαίο όφελος. Με την πλειονότητα των εταιρειών να είναι καθηλωμένες δεν υπάρχει κανένα μέλλον. Μπορούσε να διενεργηθεί και μελέτη επί του συγκεκριμένου θέματος για αν υπάρχει και πλήρης πραγματική εικόνα. Η αναδιαρθρώσεις των δανείων επιβάλλεται να γίνουν με τέτοιο τρόπο όπου να δίνουν στις εταιρείες 2 ως 3 χρόνια περίοδο ανάκαμψης και την ευκαιρία να επωφεληθούν ρευστότητα γιατί διαφορετικά το κάθε σχέδιο είναι χαμένο εν τη γενέση του. Στον πραγματικό κόσμο της οικονομίας δεν είναι τυχαία η χαρακτηριστική φράση «Cash is King – Το Ρευστό είναι ο Βασιλιάς» γιατί χωρίς ρευστό δεν μπορείς να πας πουθενά. (β) η ραχοκοκαλιά της οικονομίας μας είναι οι  μικρομεσαίες επιχειρήσεις όπου σε ποσοστό ανέρχεται στο 85% ως 90%.

 Όταν διαλυθεί ο ιστός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και αντικατασταθεί με λίγες μεγάλες εταιρείες τότε η  ανεργία θα παραμείνει στους δραματικούς ψηλούς αριθμούς με όλα τα συνεπακόλουθα όπως, κοινωνικά προβλήματα, φυγή καλύτερων μυαλών με απώτερο ορίζοντα τον αργό θάνατο. Είναι τυχαία όπου τα καλύτερα μυαλά του Νότου καταφεύγουν στην Γερμανία και τα φερέφωνα της? Συνεπώς, επιβάλλεται να βοηθηθούν οι μικρομεσαίες εταιρείες με μειώσεις επιτοκίων και τέτοιες αναδιαρθρώσεις δανείων ώστε να παραμείνουν βιώσιμες προς όφελος όλων μηδενός εξαιρουμένου και να δοθεί πρόσβαση σε άντληση ρευστότητας από χρηματοδοτικά προγράμματα, όχι όμως με χίλιες δύο ασφαλιστικές δικλείδες όπου η άντληση ρευστότητας είναι πλήρως ανέφικτη.

Τέλος, το καζίνο έπρεπε ήδη να ήταν σε λειτουργία με διαδικασίες express γιατί «όταν είσαι σε εμπόλεμη κατάσταση» αποφασίζεις άμεσα και δραστικά, εξού και ο τίτλος ο οποίος έδωσαν όλοι οι διαχρονικοί ερευνητές και επιστήμονες στην διοικητική επιστήμη «στρατηγικός μάνατζερ» τίτλος ο οποίος πηγάζει από την Ελληνική λέξη «Στρατηγός», γι’ αυτό επανερχόμαστε στον αρχικό μας τίτλο «Υπάρχει Δυναμική για Επανεκκίνηση της Οικονομίας?»