Μάνατζμεντ: Γιατί Έξυπνοι Μάνατζερ κάνουν Τραγικά Λάθη

Με βάση τα τελευταία θλιβερά γεγονότα τα οποία συνέβησαν στην Ναυτική Βάση παρά το χωριό Μαρί και το μεγάλο πλήγμα για την Εθνική μας Οικονομία με την πλήρη καταστροφή του σύγχρονου Ηλεκτροπαραγωγικού Σταθμού της ΑΗΚ, θα προσπαθήσω δια του παρόντος άρθρου να δώσω σε απλή κατανοητή γλώσσα χρησιμοποιώντας την Διοικητική Επιστήμη (Management Science) για να καταλήξω και στην αιτιολογία του τίτλου του συγκεκριμένου άρθρου.

Η φράση «Γιατί Έξυπνοι Μάνατζερ κάνουν Τραγικά Λάθη» είναι η μετάφραση από μια ομιλία του καλύτερου σύγχρονου Μάνατζμεντ Γκουρού στον πλανήτη, Michael Porter, ο οποίος σε μια ομιλία του στο πρόσφατο παρελθόν ανάφερε την χαρακτηριστική φράση «Why do Good Managers make Bad Mistakes/Strategy». Ο Porter στην συγκριμένη ομιλία του ανάφερε ότι μέσα από συνεχείς μελέτες 25-30 χρονών είχε δημιουργηθεί ως αποτέλεσμα των μελετών ότι οι σοβαρές επιπτώσεις σε οργανισμούς/κράτη αφορούν αλλαγές/επιδράσεις από εξωγενείς παράγοντες. Αυτό το συμπέρασμα έχει αναιρεθεί και κατέληξε ότι τα τραγικά λάθη προέρχονται από μέσα, δηλαδή από τα Διευθυντικά Στελέχη των οργανισμών/κρατών. 

Είναι γεγονός ότι υπήρξε ένα τραγικό συμβάν με χάσιμο ανθρώπινων ζωών και με συνεπακόλουθο τις αρνητικές επιπτώσεις στην Εθνική Οικονομία λόγω της καταστροφής της κύριας παραγωγικής μονάδας ενέργειας. Σύμφωνα με τα έγγραφα τα οποία δημοσιεύθηκαν στον τύπο, εξάγετε το συμπέρασμα ότι υπήρχε πολύ κακός στρατηγικός προγραμματισμός και αναποτελεσματική επικοινωνία όσον αφορά την έκρηξη στη ναυτική βάση και συνάμα την διαχείριση του προβληματικού φορτίου. Στην όλη υπόθεση διαφάνηκε ότι εμπλάκηκαν άτομα από πολύ υψηλόβαθμες θέσεις υπουργείων και στρατού. Συνεπάγεται ότι αυτά τα άτομα είχαν τουλάχιστον μια επαρκεί ακαδημαϊκή μόρφωση.

Πρώτο κριτικό ερώτημα: Για υψηλές θέσεις στρατηγικού προγραμματισμού, διαχείρισης κρίσεως, εντοπισμού ρίσκου είτε σε επιχειρησιακό  περιβάλλον, είτε σε στρατιωτικό, είτε σε οικονομικό περιβάλλον είναι αρκετά τα ακαδημαϊκά προσόντα? Αν ήταν επαρκές δεν θα φτάναμε στο τραγικό συμβάν.  Δεύτερο κριτικό ερώτημα: Όλοι αυτοί οι οποίοι εμπλάκηκαν στην διαχείριση του φορτίου είναι «βλάκες»? Βεβαίως όχι γιατί έχουν πολύχρονη εμπειρία στις θέσεις των, ειδικά οι στρατιωτικοί.

Συνεπώς επανέρχομαι στον τίτλο του άρθρου «Γιατί Έξυπνοι Μάνατζερ κάνουν Τραγικά Λάθη»? Εδώ είναι η αξία της Διοικητικής Επιστήμης. Η Διοικητική Επιστήμη δίνει όλα τα εφόδια στα Ικανά Άτομα να παίρνουν αποτελεσματικές αποφάσεις και να λειτουργούν προληπτικά. Οι λέξεις «Ικανά Άτομα» είναι με κεφαλαία γιατί για να μπορεί να Διοικεί/Ηγείται κάποιος είναι ταλέντο το οποίο με την κατάλληλη ακαδημαϊκή και επαγγελματική μόρφωση καλλιεργείται και αναπτύσσεται η προσωπικότητα. Σπάνια συστατικά γι΄ αυτό και οι πραγματικοί Ηγέτες (Leaders) δεν είναι αρκετοί. Είναι αυτό το τραγικό φαινόμενο της κομματοκρατίας και κουμπαροκρατίας που πληρώνει ο απλός πολίτης.

Στην επιστημονική γλώσσα του Μάνατζμεντ ένας οργανισμός/κράτος για να μπορεί να λειτουργήσει ορθολογιστικά πρέπει τα ακόλουθα συστατικά μέρη να λειτουργούν άψογα: (1) στρατηγική (strategy), (2) οργανόγραμμα (structure), (3) σύστημα (system), (4) κοινές αξίες (share values), (5) προσωπικό (staff), (6)  δεξιότητες (skills), και (7) στυλ (style). Η Ελλάδα χαρακτηρίστηκε ως κράτος διαφθοράς από μελέτη της Ε.Ε., εμάς που θα μας κατατάξουν αν πραγματοποιηθεί έρευνα?

Ας δώσουμε κάποια χαρακτηριστικά με βάση την ανάλυση του πιο πάνω μοντέλου (7΄s MacKinsey Framework).  Στρατηγική: αν υπήρχε δεν θα φτάναμε στο τραγικό γεγονός και στην άσχημη πορεία της Οικονομίας, Οργανόγραμμα: με την εμπλοκή αρκετών υπουργείων και υπηρεσιών διαφαίνεται ότι δεν υπάρχει ξεκάθαρο οργανόγραμμα προς λήψη δραστικών αποφάσεων, Σύστημα: δεν υπάρχει σύστημα ξεκάθαρο ως προς την διεκπεραίωση της εργασίας, γιατί αν υπήρχε η Κρατική Μηχανή θα ήταν πιο παραγωγική, Κοινές Αξίες: πώς να υπάρχουν αξίες σήμερα όπου το βόλεμα κυριαρχεί σε όλους τους τομείς στην ζωή του τόπου μας, Προσωπικό: όταν υπάρχει η αντίληψη της ευνοιοκρατίας στον πολίτη πως μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι υπάρχει άρτιο προσωπικό, και ως απλό παράδειγμα να αναφέρουμε τις πολλές προσφυγές κατά προαγωγών που γίνονται στο Ανώτατο Δικαστήριο, Δεξιότητες: υπάρχουν όμως δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς στρατηγική, οργανόγραμμα και σύστημα, και Στυλ: δεν υπάρχει στυλ Ηγεσίας που να οδηγεί τη χώρα μας σε έξοδο και με ασφάλεια από την κρίση και την οποιαδήποτε κρίση σε διαχρονική βάση.

Συνεπώς καταλήγοντας με βάση την πιο πάνω ανάλυση και αιτιολογώντας και τον τίτλο θα αναφέρω την λαϊκή μας ρήση «Ότι πάθουμε εν που την κκελλέ μας». Χάθηκαν οι Ηθικές Αξίες, δεν υπάρχει Όραμα και Στρατηγική, δεν υπάρχει σαφές σχέδιο προς υλοποίηση της Στρατηγικής. Δυστυχώς τα λάθη είναι πολλά και διαχρονικά γι’ αυτό και το κάθε λάθος πληρώνεται ακριβά. Ακόμα μια φορά καλούμε τα κέντρα λήψης αποφάσεων (Κυβέρνηση και Βουλή) προς λήψη δραστικών μέτρων προς διάσωση της Οικονομίας. Τα μέτρα αν δεν δημιουργήσουν ρυθμό ανάπτυξης τα προβλήματα θα διογκωθούν και ειδικά αυτό της ανεργίας γιατί όταν τώρα το ποσοστό είναι 7,4% μετά τον Οκτώβριο όταν το 80% των ξενοδοχειακών μονάδων θα αναστείλει τις λειτουργίες των που θα φτάσει το ποσοστό ανεργίας? Υπάρχει στρατηγική και σχέδιο δράσης από το Υπουργείο Εργασίας ή θα έρθουμε τον Δεκέμβριο και θα μιλούμε για ρεκόρ Ανεργίας? Συνεπώς η Κοινή Αξία είναι η Κοινωνία των Πολιτών και όχι η Κοινωνία των Ευνοιωκρατούντων και Βολεμένων.

Ανεργία και Στρατηγική Ανάκαμψης

Είναι πασιφανές ότι στην χώρα μας δυστυχώς μπαίνουμε σε νέα τάξη πραγμάτων όσον αφορά το θεμελιώδες κοινωνικό πρόβλημα της ανεργίας όπου δυστυχώς επηρεάζει όλα τα κοινωνικά στρώματα της κοινωνίας μας ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου. Περεταίρω θα χαρακτήριζα ως ωρολογιακή βόμβα στα κοινωνικά θεμέλια του τόπου μας. Ας κάνουμε μια μικρή αναδρομή για να καταλάβουμε την νέα τάξη πραγμάτων. Πριν την τουρκική εισβολή, η πλειοψηφία του γυναικείου πληθυσμού δεν εργαζόταν και ούτε θεωρείτο επάναγκες για την επιβίωση της οικογένειας. Σήμερα είναι επάναγκες να εργάζονται όλα τα ενεργά άτομα σε μια οικογένεια για να μπορεί  να ευημερεί ή τουλάχιστον να έχει ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο. Αυτό υποδηλεί το μεγάλο βαθμό αλλαγής του περιβάλλοντος στον τομέα εργασίας και ανεργίας.

Η Ανεργία ως λέξη υποδηλεί ένα κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα γιατί οι επιπτώσεις είναι πολλαπλές και στα άτομα τα οποία ζουν την ανεργία και επιπρόσθετα επιβαρύνει το κράτος με πληρωμή εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ ως επιδομάτων τα οποία δεν προσδίδουν αξία στο κράτος. Δυστυχώς οι αριθμοί καταδεικνύουν το μεγάλο πρόβλημα όπου αν δεν αναγνωριστεί ως κατεπείγον και χαραχτεί Εθνική Στρατηγική Ανάκαμψης της Ανεργίας θα βρεθούμε με γεγονότα και καταστάσεις πρωτόγνωρες για το βιοτικό επίπεδο του λαού μας. Θα κάνουμε πισωγύρισμα αρκετών δεκαετιών. Σύμφωνα με στοιχεία του Τμήματος Στατιστικής και Ερευνών το Ιανουάριο του 2008 οι εγγεγραμμένοι άνεργοι ήταν 11,383 και τον Απρίλιο του 2011 έφτασαν στις 27,479. Οι αριθμοί καταδεικνύουν μια δραματική αύξηση της τάξης του 241% η οποία δεν μας αφήνει περιθώρια για εφησυχασμό και αδράνεια. 

Θα αναφέρω μια φράση του «Πατέρα του Μάνατζμεντ» Peter Drucker: για να λύσης ένα πρόβλημα πρέπει να το τεμαχίσεις και να φτάσεις στον πιο μικρό στόχο ώστε να βρεις και την λύση του προβλήματος. Καταρχήν είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η Ανεργία είναι ένα πολυδιάστατο και πολυσύνθετο πρόβλημα. Τρείς είναι οι βασικοί λόγοι της υψηλής Ανεργίας ως εξής: (1) η Ανεργία είναι συνεπακόλουθο της διαβρωμένης οικονομικής ανταγωνιστικότητας μας, (2) δεν δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας ώστε να πραγματοποιούνται νέες προσλήψεις,  και (3) το τραγικό ότι οι εταιρείες προχωρούν σε συνεχές απολύσεις προσωπικού λόγο συνεχών πιέσεων ως προς τις υποχρεώσεις των. Τρανταχτό παράδειγμα οι τελευταίες απολύσεις με το 1/3 του προσωπικού της δημόσιας εταιρείας ΚΕΟ. Λόγο του πολύ υψηλού δανεισμού των εταιρειών και με μειωμένες τις προοπτικές καλών ρυθμών ανάπτυξης πέραν του 3%, η πιο εύκολη λύση όταν μια εταιρεία αντιμετωπίζει πρόβλημα είναι η απόλυση προσωπικού.

Ως χώρα σε μεγέθη είμαστε πολύ μικροί γι’ αυτό και οι αλλαγές στους  οικονομικούς δείκτες είναι πολύ σημαντικές και οι επιπτώσεις αλλάζουν τα δεδομένα σε μεγάλο βαθμό. Προσωπική μου άποψη είναι ότι επιβάλλεται η σύσταση πολυθεματικής ομάδας (Cross Functional Team) με άτομα έμπειρα από τομείς όπως Κρατικό, Συνδικαλιστικό, Ιδιωτικό και Ακαδημαϊκό/Ερευνητικό σε  θέματα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Στατιστικής, Ψυχολογίας, Οικονομικά, Λογιστική, και  Στρατηγικό Προγραμματισμό ώστε μέσα από ορθολογιστική έρευνα να εξαχθούν και τα σωστά συμπεράσματα με συνεπακόλουθο να χαραχτεί ορθή στρατηγική ανάκαμψης της Ανεργίας. Κάθε μέλος της ομάδας θα παραθέσει τις δικές του παραμέτρους με συνεπακόλουθο να προσεγγιστούν όλες οι πλευρές του προβλήματος. Εξού και «Αν δεν προγραμματίζεσαι σωστά, προγραμματίζεσαι για να αποτύχεις». 

Δεν είναι εύκολο το έργο της ομάδας γιατί επιβάλλεται η μελέτη της αγοράς εργασίας στην παρούσα κατάσταση ώστε να εντοπιστούν οι φθίνουσες κατηγορίες επαγγελμάτων και οι νέες προοπτικές επαγγελμάτων, ο τεμαχισμός του αριθμού των 27,479 ανέργων ως προς το φύλο, χρόνο ανεργίας, τομέα ανεργίας, τις δεξιότητες, την ακαδημαϊκή και επαγγελματική κατάρτιση του ανέργου. Συνεπώς τα άτομα τα οποία ανήκουν σε φθίνουσες κατηγορίες επαγγελμάτων θα κατευθυνθούν σε άλλες παραγωγικές κατηγορίες και θα επαναδραστηριοπιοιηθούν. Αν πάρουμε το σενάριο της μη καλής πληροφόρησης, δηλαδή ανεπαρκές λογισμικό με προοπτική πολυδιάστατης μορφής πληροφόρησης τότε η οποιαδήποτε ενέργεια επίλυσης του προβλήματος ξεκινά με αρνητική προοπτική επίλυσης του.

Το πρόβλημα της Ανεργίας είναι από μόνο του ένα «Μάθημα – Case Study» προς επίλυση διαφορετικά θα έχουμε πολύ χειρότερα αποτελέσματα στο εγγύς μέλλον. Άρα η σωστή και έγκαιρη διάγνωση μπορεί να επιφέρει και την λύση του προβλήματος διαφορετικά αν έχουμε αύξηση της Ανεργίας είμαστε άξιοι της τύχης μας. Η Ελλάδα πρέπει να μας γίνει ένα πολύ καλό μάθημα προς αποφυγή. Πραγματικά βλέποντας συνεντεύξεις νέων πτυχιούχων στην Ελλάδα όπου νιώθουν την ανεργία στο πετσί τους και η μόνη διέξοδος προς μια καλύτερη ζωή είναι η φυγή στο εξωτερικό πρέπει να κτυπά καμπανάκι σε όλους οι οποίοι βρίσκονται στα κέντρα λήψης αποφάσεων.

Εθνική Οικονομία και Στρατηγική Διαφοροποίησης

Αγαπητοί αναγνώστες θα ξεκινήσω την συγγραφή αυτού του άρθρου με κάποιους τίτλους άρθρων μου οι οποίοι δημοσιεύθηκαν κατά καιρούς στον τύπο ξεκινώντας με τίτλους άρθρων από τον Οκτώβριο του 2008. Θα χρησιμοποιήσω την δημοφιλή μέθοδο το Μέγα Σωκράτη «Μαιευτική» ώστε να οδηγηθεί ο αναγνώστης διαμέσου της κριτικής σκέψης στα δικά του συμπεράσματα αναφορικά με την πορεία της Εθνική μας Οικονομίας την οποία πρέπει να διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού.

Κάθε τίτλος υπαγόρευε και ένα υπαρκτό πρόβλημα: «Τουρισμός ώρα Μηδέν», «Ώρα των Αποφάσεων και των Έργων», «Στρατηγική Ηγεσία Διαχείρισης Κρίσεων», «Έφτασε ο καιρός για λιγότερο Κράτος», «Επιβάλλονται Τομές στην Οικονομία», «Ακόμη να Εξαγγελθούν σαφή μέτρα για την Κρίση», «Έστω και την Υστάτη Επείγουν Μέτρα», «Προβληματισμοί για το μέλλον της Κυπριακής Οικονομίας», και «Ο Πυλώνας της Ανάπτυξης ως Αντίδοτο στην Κρίση». Αρκετοί έγκριτοι επιστήμονες έχουν αρθρογραφήσει για το θέμα της διαφύλαξης της Εθνικής Οικονομίας. Όμως από την Θεωρία στην Πράξη αποτύχαμε. Όταν φτάσαμε να δανειζόμαστε με επιτόκιο 8,18% και να είμαστε η δεύτερη χειρότερη χώρα σε θέμα επιχειρηματικής εμπιστοσύνης μετά από την Ελλάδα, αυτό καταδεικνύει την δυσχερέστατη παρούσα κατάσταση. Ανατρέχοντας στο εγγύς παρελθόν και βλέποντας τις υποδείξεις για τα κακώς έχοντα στο θέμα «Οικονομία» μου έρχεται κατά νου η λαϊκή μας παροιμία «Στερνή μου Γνώσει να σε είχα Πρώτη».

Αν λαμβάναμε έγκαιρα μέτρα και προληπτικά δεν θα είμαστε στην παρούσα κατάσταση και προ του φάσματος της χρεοκοπίας. Χρεοκοπία σημαίνει ότι το κράτος δεν μπορεί να αποπληρώσει τις τρέχουσες υποχρεώσεις του με συνεπακόλουθο να ζητήσει την στήριξη της Τρόικας, δηλαδή Ε.Ε., ΕΚΤ, και ΔΝΤ. Περαιτέρω υπάρχει ως δαμόκλεια σπάθη γιατί με το 8,18% ως δανειστικό επιτόκιο δεν μπορούμε να βγούμε στις Διεθνής Αγορές να δανειστούμε και περεταίρω χάνετε το κλίμα εμπιστοσύνης των δανειστών. Αν όμως πάρουμε και ένα ενδιάμεσο σενάριο όπου μας δίνει την ευχέρεια να δανειστούμε, δεν θα μπορέσουμε να αποπληρώσουμε τα χρέη μας γιατί με ένα τόσο ψηλό κόστος δανεισμού (cost of capital) χρειάζονται ρυθμοί ανάπτυξης πέραν του 4% όπου στο εγγύς μέλλον είναι αδύνατο να το πετύχουμε.

Επανέρχομαι στον τίτλο «Εθνική Οικονομία και Στρατηγική Διαφοροποίησης» για να εξηγήσουμε και την σημασία του. Ας πάρουμε ως πραγματικό παράδειγμα και ως μάθημα προς αποφυγή το παράδειγμα της Ελλάδας. Με την επιβολή μόνο εξοντωτικών φορολογικών μέτρων και μείωσης των απολαβών σε όλες τις βαθμίδες μισθοδοσίας το μόνο που κατάφερε ήταν να διαλύσει την συνοχή του κράτους και να παραμείνει στην στασιμότητα του αρνητικού ρυθμού ανάπτυξης μεταξύ του -4,5% και -5,5%. Αυτό καταδεικνύει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η φορολογική στρατηγική δεν λύνει προβλήματα από μόνη της.  Πέραν αυτού δημιουργεί και αίσθημα πανικού στους πολίτες. Τρανταχτό παράδειγμα από την δική μας πλευρά η επιβολή ΦΠΑ 5% στα τρόφιμα και φάρμακα από την 1^η Ιανουαρίου όπου δεν επέφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα δηλαδή την αύξηση των εσόδων του κράτους. Συνεπώς πρέπει οι ιθύνοντες να αλλάξουν στρατηγική «Στρατηγική Διαφοροποίησης».

Η Στρατηγική Στόχευση πρέπει να κτίζεται σε διαχρονική βάση και να είναι συγκεκριμένη.  Η στρατηγική η οποία κτίζεται με ορίζοντα το εγγύς μέλλον μόνο προβλήματα προκαλεί και στρεβλώσεις γι΄αυτό και υπάρχει η επιστημονική θεωρεία/μοντέλο «Μυωπικό Μάνατζμεντ». Συνεπώς η Στοχευμένη Στρατηγική βασίζεται σε δύο πυλώνες αναπόσπαστους και αδιαχώρητους ως προς την βελτίωση του ΑΕΠ: 1^ος Πυλώνας της Αύξησης των Εσόδων (δηλαδή Αναπτυξιακής Στρατηγικής/Πολιτικής) και ο 2^ος Πυλώνας Αύξησης της Παραγωγικότητας.  Η αύξηση των εσόδων περνά διαμέσου της επέκτασης και εισδοχής σε νέες αγορές και με την προσέλκυση νέων επενδύσεων, συνεπώς στον πρώτο πυλώνα υπάρχουν δύο υποκατηγορίες. Στον 2^ον Πυλώνα υπάρχουν 3 υποκατηγορίες: (α) αύξηση τιμών, (β) βελτίωση του προϊόντος, και (γ) μείωση κόστων. Αυτό το μοντέλο λειτουργεί ως πυραμίδα και θα το αποκαλούσα ως «ευαγγέλιο» σε θέματα στρατηγικού σχεδιασμού.

Η αποτυχία της Ελλάδας είναι οφθαλμοφανέστατη γιατί παράκαμψε τους 2 πυλώνες ανάπτυξης και εφάρμοσε μόνο την 3^η υποκατηγορία του 2^ου πυλώνα «μείωση κόστων». Η αποτυχία ήταν δεδομένη γι’ αυτό ανήκει στη σφαίρα του Μυωπικού Μάνατζμεντ. Μετά από έναν ολόκληρο χρόνο χαμένο ο Ευάγγελος Βενιζέλος δήλωσε πρόσφατα ότι πρέπει να επικεντρωθούν σε θέματα ανάπτυξης. Συνεπώς η βελτίωση της Εθνικής μας Οικονομίας διαπερνά μέσα από την ανάπτυξη και την αύξηση της παραγωγικότητας όπου είναι δύο αδιαχώρητα συστατικά. Γι’ αυτό στα κέντρα λήψης αποφάσεων (Κυβέρνηση και Βουλή) δεν πρέπει να σταθούν μόνο σε φορολογικές μαθηματικές φόρμουλες οι οποίες εδώ και 10ετίες όπου εφαρμόστηκαν είχαν αποτύχει παταγωδώς. Δεν είμαστε ούτε οι πρώτοι ούτε και οι τελευταίοι που θα αντιμετωπίσουν τέτοιου είδους προβλήματα. Η Εθνική Οικονομία έχει πολλούς παραμέτρους φτάνει να υπάρχει η κατάλληλη υποδομή και μηχανισμοί ώστε να δρας προληπτικά και όχι εκ των υστέρων και καταϊδρωμένος.