Δανειστικά Επιτόκια, ένα καρκίνωμα στα θεμέλια της Εθνικής Οικονομίας

Αγαπητοί αναγνώστες έχουν λεχθεί αρκετά για την αιμορραγούσα από καιρό Εθνική Οικονομία. Η ουσία είναι τι πράττουμε άμεσα. Δυστυχώς ουδέποτε είδαμε την ουσία και την μεγάλη εικόνα της οικονομίας. Η θεωρεία από την Πράξη είναι μια Τεράστια Απόσταση. Τα εξαχθέντα μέτρα του Προέδρου είναι καλοδεχούμενα και ενθαρρυντικά, όμως τα περισσότερα είναι εφαρμόσιμα σε αναπτυσσόμενες και ανεπτυγμένες οικονομίες χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα  και όχι σε οικονομία η οποία είναι κλινικά νεκρή. Στην Διοικητική Επιστήμη κάνεις ακτινογραφία της παρούσας κατάστασης και λαμβάνεις δραστικά μέτρα όχι αύριο αλλά χθες. Ο ιδιωτικός τομέας εξέπνευσε. Καθημερινά ακούμε για μειώσεις μισθών της τάξης του 20% - 50%, μειώσεις ημερών εργασίας και τσουνάμι απολύσεων. Χωρίς ιδιωτικό τομέα δεν θα υπάρχει ούτε βιώσιμος δημόσιος τομέας. Οι παράμετροι και οι δυνάμεις που εξασκούνται στις οποιεσδήποτε οικονομίες είτε Εθνικές είτε Εταιρικές είναι οι ίδιες με ελαφρές παραλλαγές.

Στο παρόν στάδιο θα διατυπώσουμε με απλή γλώσσα γιατί τα δανειστικά επιτόκια είναι καρκίνωμα στα θεμέλια της οικονομίας. Για να λειτουργεί η οποιαδήποτε οικονομία σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη πρέπει να πληρεί κάποιους επιστημονικούς χρηματοοικονομικούς κανόνες που δυστυχώς στην χώρα μας τους «δολοφονήσαμε» εξού και η κατάρρευση της οικονομίας. Ένας από τους κανόνες είναι η προσφορά χαμηλών δανειστικών επιτοκίων για να υπάρχει κινητικότητα στις επενδύσεις και επανεπενδύσεις. Στις αναπτυσσόμενες και ανεπτυγμένες οικονομίες τα καταθετικά επιτόκια κυμαίνονται από 0,25% – 1,00%. Τον καιρό της κρίσης στην Αμερική είχα πληροφόρηση από καθηγητή πανεπιστημίου ότι το καταθετικό επιτόκιο ήταν 0,75% σε αντίθεση με την χώρα μας όπου έφθαναν μεταξύ 5% - 6%. Αυτό καταδεικνύει ότι δανειστικά και καταθετικά επιτόκια είναι αλληλένδετα και αλληλεξαρτημένα. Όταν έχεις σημαντικό πρόβλημα κεφαλαιακής επάρκειας είσαι αναγκασμένος να προσφύγεις σε λάθη διαχρονικά για να σωθείς πρόσκαιρα. Γι’ αυτό και οι τράπεζες πρόσφεραν ψηλά καταθετικά επιτόκια για να καλύψουν τις τεράστιες τρύπες στην κεφαλαιακή επάρκεια. Αποτέλεσμα ήταν η εκτόξευση των δανειστικών επιτοκίων με συνεπακόλουθο το κόστος του χρήματος να είναι στραγγαλιστικό για τον επιχειρηματικό κόσμο. Είμαστε χώρα πλήρως καταχρεωμένη  με δείκτη της τάξης του 270% προς το ΑΕΠ σε σύνολο δανεισμού επί επιχειρηματικών και νοικοκυριών. Αυτό μεταφράζεται σε αριθμό της τάξης των €46δις. Απίστευτος αριθμός δανεισμού!!!

Η κατάληξη στην απόφαση ενός δανειστικού επιτοκίου πρέπει να εμπεριέχει χρηματοοικονομικούς όρους πολύ εξειδικευμένους, τους αναφέρουμε με την αγγλική ορολογία σε μαθηματική εξίσωση και δεν απαιτούμε από τον απλό αναγνώστη να τους κατανοήσει όμως θα δώσουμε το βασικό στίγμα της φιλοσοφίας (Nominal Risk-Free Interest Rate + Risk Premiums = Nominal Interest Rate).  Η προαναφερθείσα μαθηματική φόρμουλα έχει και άλλους παραμέτρους πιο πολύπλοκους όπως τον υπολογισμό του πληθωρισμού (inflation risk premium), ρευστότητας (liquidity risk premium), μη πληρωμής δανείων (default risk premium) και άλλων.  Συχνά ακούμε από τους τραπεζίτες ότι το βασικό επιτόκιο είναι π.χ. 4,75% συν περιθώριο κέρδους (margin) 2,75%, δηλαδή το συνολικό επιτόκιο είναι της τάξης του 7,50%. Αυτή περίπου είναι η επιστημονική φιλοσοφία όπου καταστρατηγήθηκε από τους τραπεζίτες και οδήγησε σε εκτόξευση των δανειστικών επιτοκίων για να καλύψουν τις τεράστιες κεφαλαιακές τρύπες.

Συνεπώς όταν τα δανειστικά επιτόκια και γενικά το κόστος του χρήματος είναι στραγγαλιστικά ψηλό, τότε οδηγεί και την οικονομία σε ύφεση λόγω μη ανεπαρκούς ανταγωνιστικού πλαισίου. Όταν τα χρηματοδοτικά έξοδα είναι τεράστια έχουν συνεπακόλουθο να συμπαρασύρουν το κόστος παραγωγής στα ύψη και τις τιμές των προϊόντων σε μη ανταγωνίσιμα επίπεδα. Τονίζω ότι η ραχοκοκαλιά της οικονομίας είναι ο ιδιωτικός τομέας όπου αν δεν βοηθηθεί θα οδηγηθούμε τάχιστα στον όλεθρο. Οι επόμενη 3-5 μήνες είναι καθοριστικοί.

Θα θυμίσω ότι η οικονομία σε ορθολογιστική βάση άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά επί καιρό προεδρίας Βασιλείου όπου έφερε δύο δραματικές αλλαγές οι οποίες ήταν το τρένο και για τις μετέπειτα αναπτύξεις: (1) μείωση του εταιρικού φόρου από 40% στο 20% σε αρχικό στάδιο για να επανεπενδύονται τα κέρδη των επιχειρηματιών όπου συνεπώς δημιουργούντο νέες θέσεις εργασίας και ανάπτυξη και  (2) μείωση των καταθετικών επιτοκίων όπου ανέρχοντο και στο 9% με συνεπακόλουθο να πιέζουν τα δανειστικά πιο πάνω. Σημειώνουμε ότι η μείωση των δανειστικών επιτοκίων θα δώσει ρευστότητα στην αγορά με την ταυτόχρονη μείωση των καταθετικών χωρίς να δημιουργεί στρεβλώσεις στην κερδοφορία των τραπεζών.

Πρόεδρε ζήτα εμπεριστατωμένη μελέτη από όλα τα τραπεζικά ιδρύματα με πιθανά σενάρια μειώσεων των επιτοκίων, δανειστικών και καταθετικών για να επανεκκινήσει η οικονομία όχι αύριο αλλά χθες. Η οικονομία χρειάζεται ρευστό και αν δεν υπάρξει ρευστό τίποτα δεν θα λειτουργήσει. Εξού και η χαρακτηριστική φράση «CASH IS KING». Η παρούσα κατάσταση μας οδηγεί στον όλεθρο. Σε τρεις μήνες οι άνεργοι θα είναι πέραν των 100,000. Όταν θα κλείσουν τα ξενοδοχεία την πρώτη Νοεμβρίου πόσοι θα είναι οι άνεργοι? Με απλά λόγια επιβάλλεται να μειωθούν π.χ. τα δανειστικά επιτόκια κατά 1% και τα καταθετικά κατά 1,5% για να μην επηρεαστεί η κερδοφορία και κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζικών ιδρυμάτων. Η αποστολή του χρήματος δεν είναι η συσσώρευση σε καταθέσεις με ψηλή απόδοση επιτοκίου αλλά στον πραγματικό κόσμο της οικονομίας. Η παρούσα κατάσταση πτώχευσε συνεπώς χρειάζεται αλλαγή πλεύσης και στρατηγικής άμεσα. Επιβάλλεται η σύσταση πολυθεματικών ομάδων ώστε να αναλάβουν την εκτέλεση της Στρατηγικής και επίβλεψης των Σχεδίων Δράσης. Δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής γιατί βρισκόμαστε μεταξύ «Σκύλλας (ΕΕ/ΓΕΡΜΑΝΙΑ και Χάρυβδης (ΔΝΤ)».

Τελειώνοντας ελπίζουμε να κλείσει το θέμα του Δ.Σ. της Τράπεζας Κύπρου όπως και της Κεντρικής Τράπεζας άμεσα, αργήσαμε παρά πολύ και πληρώνουμε ήδη τεράστιο κόστος γιατί χάθηκε η εμπιστοσύνη από τους ξένους. Η εμπιστοσύνη δεν χτίζεται ούτε σε ένα μήνα αλλά ούτε σε ένα χρόνο. Θα αναμένουμε να δούμε έργα πιο έμπρακτα άμεσα τα οποία να δίνουν πραγματική και ουσιαστική τόνωση στην οικονομία. Πιστώνουμε το νέο πρόεδρο ότι ανάλαβε «καμένη γη» όμως δεν είναι άλλοθι, γιατί η Διοικητική Επιστήμη δίνει όλα τα εφόδια για χάραξη στρατηγικής και ανάκαμψης. Τα γεγονότα τρέχουν με δραματικό τρόπο. Βλέπετε είμαστε σε εμπόλεμο κατάσταση. Το 1974 ακούγαμε για έκτακτο πολεμικό ανακοινωθέν, τώρα ακούμε για έκτακτο οικονομικό ανακοινωθέν. Που κατάντησε αυτός ο τόπος!!! Το παρόν άρθρο γράφτηκε στις 21 Απριλίου, τα γεγονότα καθημερινά τρέχουν.

Μάνατζμεντ, Εθνική Οικονομία, Ευρωζώνη και Εναλλακτικές Λύσεις

Αγαπητοί αναγνώστες ζούμε πλέον σε μια νέα τάξη πραγμάτων και ως ενεργοί πολίτες επιβάλλεται όλοι να είμαστε σε εγρήγορση. Αρκετοί επιστήμονες πρόβλεψαν με μαθηματική ακρίβεια την πτώχευση μας, όμως «φωνή βοώντος εν τη ερήμω» από τα κέντρα λήψης αποφάσεων όταν κρούετο ο κώδωνας του κινδύνου, όλοι βολεύονταν. Ένας εξ αυτών με πλούσια αρθρογραφία και με επιστημονική προσέγγιση ο υποφαινόμενος. Απλώς να θυμίσω ότι όταν η προηγούμενη κυβέρνηση από το τέλος του 2008 και 2009 μιλούσε για ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 3,3%-3,7% και με βαρύγδουπες και άστοχες δηλώσεις «η κρίση δεν μας αγγίζει», προβλέπαμε ύφεση της τάξης του 1%. Τότε οι διαφωνούντες αποκαλούντο κινδυνολόγοι.

Στην Διοικητική Επιστήμη όταν έχεις ένα πρόβλημα ή να αντιμετωπίσεις μια κρίση είτε σε Εθνικό ή Οργανικό επίπεδο επιβάλλεται να κάνεις Ακτινογραφία της Παρούσας Κατάστασης (Evaluation of Current Situation). Να προβλέψεις τις πιθανές επιπτώσεις και να έχεις έτοιμα Σχέδια Δράσης προς αναχαίτιση η μείωση του ρίσκου σε υποφερτό σημείο. Δυστυχώς για μια ακόμα φορά δεν προβλέψαμε τις πιθανές επιπτώσεις και δεν είχαμε σχέδια δράσης. Απλώς θα αναφέρω ότι η Πράξη από την Θεωρεία είναι μια Τεράστια απόσταση. Η Διοικητική Επιστήμη δίνει όλα τα εργαλεία στον έξυπνο Ηγέτη/Μάνατζερ για να μπορέσει με αποτελεσματικότητα να προβλέψει με ασφάλεια τα πιθανά αποτελέσματα. Εμείς χρειαζόμαστε αυτή την περίοδο τα πιο έξυπνα «μυαλά και ταλέντα», τα οποία θα συμπτυχθούν σε πολυθεματικές ομάδες για να ακτινογραφήσουν τις δυνατότητες και αδυναμίες της Ευρωζώνης, τις δυνατότητες και αδυναμίες της Γεωγραφικής μας θέσης, και τις προοπτικές των δυνατών μας Πεδίων όπως Τουρισμός και Φυσικό Αέριο για να χαραχτούν Στρατηγικά Σχέδια Δράσης. Να μην ξεχνούμε ότι η Τουρκία καραδοκεί (είναι τυχαία η επίσκεψη Ομπάμα στον Ισραήλ?) και περαιτέρω βάλαμε στο κεφάλι μας ως κεφαλοκλίδωμα την Γερμανία και ΔΝΤ.

Το Μάνατζμεντ ως ακαδημαϊκή γνώση σε μεταπτυχιακό και διδακτορικό επίπεδο δίνει τρομερή και ευρεία γνώση στον άνθρωπο για να μπορεί να έχει όλα τα εφόδια να κρίνει και να προβλέπει καταστάσεις με πιθανές επιπτώσεις. Απλώς να αναφέρω έννοιες που ίσως να ακούγονται πολύπλοκες όμως με καλή εκπαίδευση και εμπειρία ταυτόχρονα αποκτάται ένα πολύ δυνατό εργαλείο στον κατέχοντα Μάνατζερ/Ηγέτη ή υποψήφιο Μάνατζερ/Ηγέτη: (1) Τα στρατηγικά εργαλεία, SWOT, PESTLE και FIVE-FORCES, (2) τα μοντέλα στρατηγικής ανάπτυξης όπως, Generic Strategies, Diversification Strategy, Expansion Strategies, (3) στρατηγικά εργαλεία ανάπτυξης θεωριών ανθρώπινου δυναμικού όπως οι θεωρίες του Maslow (Hierarchy of Human Needs) και Vroom (Expectancy Theory), (4) χάραξη εταιρικής στρατηγικής σε επίπεδο Corporate, Business και Functional, (5) η ανάπτυξη της θεωρίας cause-and-effect relationship, (6) η ανάλυση των controllable και uncontrollable factors όπως και πολλών άλλων στρατηγικών εργαλείων σε όλα τα επίπεδα ενός οργανισμού/κράτους.

Σε αρκετά άρθρα αναφέραμε επί λέξει ότι «το κάθε λάθος πληρώνεται ακριβά πλέον και σε κόστος και ζωές, τρανταχτό παράδειγμα η Ελλάδα». Δυστυχώς η Ευρωπαϊκή «Λυκοφιλία» μας έπαιξε βρώμικο παιχνίδι, όμως και εμείς πιαστήκαμε στον ύπνο. Όμως θα πιστώσουμε τον Πρόεδρο για την αρχική απόφαση του έστω και με νομικές ατέλειες όπου αν τροποποιείτο θα μπορούσε να λειτουργήσει και να αποφύγουμε τον όλεθρο που θα βρούμε σύντομα μπροστά μας με την καρατομή των δύο κύριων τραπεζικών πυλώνων της οικονομίας μας, κλείσιμο Λαϊκής Τράπεζας και καρατόμευση της Τράπεζας Κύπρου.  Δυστυχώς η πρόταση δεν πέρασε, όμως θα καταδείξουμε ότι στην Διοικητική Επιστήμη δεν λειτουργούμε με το συναίσθημα αλλά με επιστημονική προσέγγιση στις αποφάσεις μας. Έπεσαν και οι τελευταίες Μάσκες των διοικούντων στην Ευρωζώνη. Γιατί δυστυχώς αν δεν αντιλαμβανόμαστε με ποιούς έχουμε να κάνουμε το μέλλον μας ως χώρας και λαού είναι αβέβαιο.  Απλώς θα θυμίσω την φράση του Μέγα Έλληνα Φιλόσοφου Σωκράτη «Δεν μπορώ να τους διδάξω τίποτα άλλο, παρά να έχουν κριτική σκέψη». Δυστυχώς τα κέντρα λήψης αποφάσεων στα πιο κρίσιμα σημεία της ιστορίας μας δεν είχαν κρίση και καθαρό μυαλό.

Ακούμε αρκετά άτομα να διαφωνούν με έξοδο από το Ευρώ και ότι θα είναι η καταστροφή μας η πιθανή έξοδος. Τους καλούμε να παρουσιάσουν εμπεριστατωμένη μελέτη με τα κέρδη και οφέλη της παραμονής στο Ευρώ (cost & benefit analysis). Στο παρόν στάδιο κανένας δεν έχει τέτοια μελέτη. Το σημαντικό είναι να αρχίσουμε από τώρα να προετοιμάζουμε και το σενάριο της εξόδου (έστω και να μην χρειαστεί να εφαρμοστεί) από την Ευρωζώνη στο εγγύς μέλλον, όχι όμως την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με μαθηματική ακρίβεια κάθε τρις μήνες που θα έρχεται η Τρόικα (ίσως και να μας εγκατασταθεί για πάντα) οι οικονομικοί/λογισιτκοί αριθμοί μας, θα έχουν απόκλιση από τους προϋπολογιζόμενους (Actual Vs Budgeted Results).  Η απόκλιση θα προέλθει με μαθηματική ακρίβεια λόγω της βίαιης καρατόμησης των εργασιών και λειτουργιών των δύο στυλοβατών τραπεζικών ιδρυμάτων της οικονομίας ως αναφέραμε πιο πάνω (Λαική και Τράπεζα Κύπρου). Δεν έγινε ομαλή σύμπτυξη αλλά τελέστηκε το εκβιαστικό δίλημμα του «αργού θανάτου η ξαφνικού εμφράγματος». Θα διαφωνήσουμε με έγκριτους οικονομολόγους ότι τυχών έξοδος από το ευρώ θα είναι καταστροφή. Δηλαδή τα άλλα 10 μέλη της Ε.Ε. που δεν είναι στην Ευρωζώνη καταστράφηκαν? Η Νορβηγία όπου δεν είναι καν μέλος της Ε.Ε. καταστράφηκε? Η Δανία και Αγγλία όπου έθεσαν θέμα εξόδου από την Ε.Ε. θα καταστραφούν? Η Αγγλία όπου υποτίμησε το εθνικό της νόμισμα την Λίρα της τάξης του 20% όταν υπήρχε ύφεση δεν είδαμε να καταστραφεί αλλά αντιθέτως ανάκαμψε. Το 2007 η ισοτιμία Αγγλική Λίρα ως προς το Ευρώ ήταν £1=€1,48. Σήμερα η ισοτιμία είναι £1=€1,19. Αυτό καταδεικνύει υποτίμηση της τάξης του 20% όπου κράτησε ζωντανή και ευέλικτη την Αγγλική οικονομία. Με την υποτίμηση του νομίσματος η Αγγλία από ύφεση της τάξης του 4,9% το 2009 πέρασε σε ρυθμό ανάπτυξης 1%, 1,9% και 2,8% τα έτη 2010, 2011 και 2012 αντίστοιχα. To 78% του ΑΕΠ (GDP) της Αγγλίας προέρχεται από τον τομέα των υπηρεσιών και μόνο το 22% από την βιομηχανία. Έχουμε τον Τουρισμό όπου επιβάλλεται να τον διαφυλάξουμε ως κορωνίδα οφθαλμού. Αν πετύχουμε στόχο της τάξης των 4εκ. αφίξεων με ορθολογιστική στρατηγική στόχευση όπου θεωρείται εφικτός στόχος (η Τουρκία διπλασίασε τις αφήξεις σε διάστημα μόνο 3-4 χρονών), τότε η οικονομία θα εκτοξευθεί. Χρειάζεται άμεσα αλλαγή πλεύσης. Η παρούσα στρατηγική απότυχε παταγωδώς συνεπώς χρειάζεται αλλαγή (change management). Προς κριτική σκέψη: έχουμε τα καλύτερο κλίμα στην Ευρώπη το χειμώνα και τα ξενοδοχεία μας είναι άδεια. Συνεπάγεται ότι είμαστε τραγικοί στη χάραξη και εκτέλεση στρατηγικών αποφάσεων.

 Έχουν γνώση οι φύλακες ότι μια πιθανή ύφεση της τάξης του 15%-20% συνεπάγεται με όλεθρο? Έστω και το πιο ρεαλιστικό σενάριο ύφεσης της τάξης του 10% συνεπάγεται με μείωση του ΑΕΠ κατά €1.7δις. Πως θα αναπληρώσουμε το κενό? Απλώς να υπενθυμίσω ότι ακούαμε δεν τίθεται θέμα για κούρεμα και όμως μας «κούρεψαν». Τώρα ακούμε δεν τίθεται θέμα απολύσεων, μειώσεων μισθών και συντάξεων. Πρόεδρε χτίσε πολυθεματικές ομάδες (όχι πολυκομματικές) και το μέλλον μας ανήκει. Η Ευρώπη/Γερμανία μας έχει ανάγκη, διαφορετικά  θα μας έδιναν «κλωτσιά στον πισινό». Μας ένταξαν στην Ε.Ε. τα Γεράκια της Ε.Ε. και ΔΝΤ- στρατηγικοί μάνατζερ – όπου γνώριζαν τα περί φυσικού αερίου. Ουδέποτε θα μας έσπρωχναν στο αντίπαλο τους, Ρωσική Ομοσπονδία.  Είναι τυχαία όπου η Γερμανία έχει ως πρώτιστο στόχο την απεμπλοκή από την δύναμη της Ρωσίας (bargaining power of supplier), και έχει στόχο να γίνει αυτάρκης σε θέματα ενέργειας μέχρι το 2050? Είναι τυχαίες οι τελευταίες δηλώσεις Σόιμπλε ότι είμαστε αρκετά δυνατοί για να κρατήσουμε στην Ε.Ε. τις αδύνατες οικονομίες? Είναι τυχαία όπου η Ισπανία και Ιταλία παλεύουν με νύχια και δόντια να μην προσφύγουν στον μηχανισμό στήριξης? Είναι τυχαία που προσέφυγαν τα πολύ αδύνατα κράτη? Είναι τυχαία όπου οι λύσεις της Τρόικας είναι διαφορετικές?

Γίναμε το πειραματόζωο, βρήκαν και την επιστημονική φράση, Bail in – διάσωση εκ των έσω. Μας είπαν ότι είμαστε μοναδική περίπτωση. Παίζουν με τις λέξεις και τις ανασκευάζουν κάθε λίγο γιατί τα ελατήρια τους δεν είναι ηθικά. Όμως οι πράξεις και παραλείψεις μιας ομάδας ανθρώπων μας κατέστρεψαν στο παρόν στάδιο. Δώσαμε την αφορμή να μας χειρίζονται ως πειραματόζωο και να μας χλευάζουν οι ευρωπαίοι «εταίροι» μας. Ο έξυπνος Ηγέτης / Μάνατζερ προδιαγράφει το μέλλον. Πρόεδρε άρχισε να κτίζεις δραστικές ομάδες επιστημόνων, κυνήγησε διακρατικές σχέσεις, διακρατικές συμφωνίες σε όλα τα επίπεδα, πλάνο εκτύπωσης του Εθνικού μας Νομίσματος, πλάνο αλλαγής λογισμικών σε μια νύχτα, και αν έρθει η ώρα να «φτύσουμε» τους «λυκόφυλους εταίρους μας», να το κάνουμε με τον δικό μας τρόπο. Τότε θα δείτε και την στάση τους και την αλλαγή συμπεριφοράς. Τότε και η Κύπρος της «ειδικής περίπτωσης» θα είναι ένα μάθημα γι’ αυτούς και ίσως ισότιμος εταίρος. Όμως χρειάζεται Όραμα, Αποστολή, Στρατηγική, Σχέδια Δράσης, Τακτική και προπάντων ικανά άτομα Εκτέλεσης των προαναφερθέντων. Στα χέρια σου είναι Πρόεδρε να κάνεις την υπέρβαση. Εξού και η περίφημη φράση «Αν δεν προγραμματίζεσαι, προγραμματίζεσαι για να αποτύχεις».