Κρατική Μηχανή: O Μινώταυρος της Εθνικής Οικονομίας

Είναι πασιφανές ότι η λειτουργία της Δημόσιας Υπηρεσίας έχει πλέον καταντήσει ένα μεγάλο καρκίνωμα για τα Δημόσια Οικονομικά. Έχουν γραφεί αρκετά για την λειτουργία και τα προβλήματα της Δημόσιας Υπηρεσίας. Το πώς έφτασε σε αυτό το τραγικό σημείο να χαρακτηρίζεται ως καρκίνωμα και βόμβα στα Δημόσια Οικονομικά έχουν βάλει το χεράκι τους όλα ανεξαιρέτως τα κόμματα με τη δημιουργία «πελατειακών σχέσεων» κατάσταση η οποία είναι κοινό μυστικό. Αυτός ο Μινώταυρος είναι έτοιμος να κατασπαράξει και να ισοπεδώσει κάθε οικονομική προοπτική αν δεν παρθούν έγκαιρα μέτρα προς την σωστή κατεύθυνση η οποία θα αμβλύνει το πρόβλημα σε διαχρονική βάση.

Στατιστικές των προηγούμενων ετών οι οποίες είδαν το φως της δημοσιότητας κατέδειξαν ότι η Κύπρος έχει έναν από τους πιο ψηλούς συντελεστές μισθοδοσίας σε σύγκριση με τα άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε. Συγκεκριμένα το κρατικό μισθολόγιο είναι πέραν του 37% σε σύγκριση με το 24% των άλλων κρατών μελών. Συνεπώς με την χειροτέρευση των δημόσιων οικονομικών κατά το 2011 σημαίνει αυτόματα και αύξηση του ποσοστού σε μεγαλύτερο και πιο επικίνδυνο σημείο. Ας μην ανατρέξουμε στο παρελθόν να αναζητήσουμε τις αιτίες οι οποίες οδήγησαν σε αυτά τα ψηλά ποσοστά, ζούμε σε ένα μικρό κράτος όπου όλοι γνωρίζουμε τον ένοχο αλλά όλοι τον συγκαλύπτουμε. Είναι καιρός για σημαντικές αλλαγές και καινοτομίες αν θέλουμε να είμαστε πραγματικό Ευρωπαϊκό Κράτος με μέλλον.  

Με το παρόν καθεστώς λειτουργίας της κρατικής μηχανής δεν υπάρχει κανένα μέλλον, καθεστώς το οποίο δημιουργεί ένα υδροκέφαλο και ανίκανο κρατικό μηχανισμό. Για να καταλάβει ο απλός πολίτης πως λειτουργεί ένας οργανισμός ορθολογιστικά, χρειάζεται κάποια συστατικά τα οποία αλληλεπιδρώντας μεταξύ τους  παράγουν το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα. Τα συστατικά αυτά είναι το ανθρώπινο δυναμικό (staff), το στυλ (style), οι δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού (skills), το σύστημα (system), η δομή (structure), και η στρατηγική (strategy). Αν αναλύσουμε το πώς λειτουργεί ο κρατικός τομέας θα διαπιστώσουμε σε ποια τραγική κατάσταση βρίσκεται με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη διασπάθιση δημόσιου χρήματος και περεταίρω να δημιουργείται μεγάλη ταλαιπωρία στον απλό κόσμο σε θέματα άμεσης εξυπηρέτησης.

Η παρούσα λειτουργία και δομή δεν παρέχει κανένα κίνητρο (motivation) στον υπάλληλο για εργασία και αύξηση της παραγωγικότητας του. Απλά να αναφέρουμε το Ιαπωνικό θαύμα στην παγκόσμια οικονομία το οποίο βασίστηκε και πέτυχε με την εισδοχή των προσωπικών κινήτρων στον τομέα εργασίας. Όλες οι παγκόσμιες θεωρίες κατέληξαν στο ίδιο συμπέρασμα, ότι για να υπάρχει καλή παραγωγικότητα πρέπει να υπάρχει υποκίνηση του ατόμου η οποία να βασίζεται σε χρηματικά και μη χρηματικά κίνητρα. Στη χώρα μας το εργασιακό περιβάλλον στραγγαλίζει τον υπάλληλο, μία επίσκεψη στο Υπουργείο Υγείας, θα δώσει χωρίς κανέναν ίχνος το στίγμα της αποσύνθεσης – ράφια και στοιβαγμένοι φάκελοι στους διαδρόμους, υπάλληλοι στριμωγμένοι σε πολύ μικρούς χώρους, όπου και να θέλουν να εργαστούν δεν μπορούν. Να αναφέρουμε την γραφειοκρατία σε θέματα κτηματολογίου και πολεοδομίας; Αυτό το καρκίνωμα το οποίο δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε με την πάροδο αρκετών χρόνων με τις ευλογίες όλων των πολιτικών κομμάτων, πρέπει να ξεριζωθεί για το καλό της χώρας μας.

Η λύση είναι μόνο μια, η ιδιωτικοποίηση αρκετών δευτερευουσών υπηρεσιών όπου θα μειωθεί η κρατική μηχανή, θα προσλαμβάνονται οι αξιότεροι, θα γίνει πιο ευέλικτη και αυτόματα θα αυξηθεί η παραγωγικότητα. Η παρούσα λειτουργία της κρατικής μηχανής δεν παρέχει κανένα κίνητρο στον εργαζόμενο εφόσον οι αυξήσεις και προαγωγές είναι δεδομένες ανάλογα με τα χρόνια υπηρεσίας. Άνθρωποι οι οποίοι έχουν όρεξη για εργασία, τους σκοτώνει το σύστημα και η παντελώς έλλειψη ορθολογιστικού Μάνατζμεντ.

Η μέγιστη ευθύνη γι΄αυτή την κατάσταση βαρύνει μόνο την Ανώτερη Διεύθυνση και εννοούμε τους εκάστοτε κυβερνώντες και κέντρα λήψης αποφάσεων. Ο κάθε Υπουργός πρέπει να βάλει τάξη στα του Οίκου του με την πλήρη καταγραφή των θέσεων και καθηκόντων εργασίας από τους υφιστάμενους τμηματάρχες. Με την παρούσα κατάσταση δημιουργείται η αμφιβολία αν υπάρχει οργανόγραμμα όπου να περιλαμβάνει όλους τους υπαλλήλους. Συνεπώς αν δεν γνωρίζεις τα του Οίκου σου πως θα Διευθύνεις? Πως θα οργανώσεις στρατηγική ανάπτυξης και εξοικονόμησης στα κόστη? Ο κάθε Υπουργός κρίνεται από το αποτέλεσμα των έργων του και ο πολίτης έχει πλέον κρίση. Το «Θα, Θα, Θα» έχει περάσει ανεπιστρεπτεί. Το παρόν οργανόγραμμα και διοίκηση στα υπουργεία το οποίο ακολουθείτο έχει πτωχεύσει πλήρως. Δεν είναι τυχαίο που φτάσαμε σε τραγικό σημείο όσον αφορά την Εθνική Οικονομία.

Απλώς θα αναφέρω ένα απλό παράδειγμα σε θέμα διοίκησης και ελέγχου. Περιμένουν όλα τα υπουργεία τη Έκθεση  της Γενικού Ελεγκτή μετά από 1 ως 1,5 χρόνο για να μελετήσουν τα πιθανά λάθη, παραλείψεις και παραβιάσεις των νομοθεσιών ώστε να πάρουν διορθωτικά μέτρα. Πρόσφατα δημοσιεύματα στον τύπο ανάφεραν ότι δεν υπήρχαν ράμματα για τις χειρουργικές επεμβάσεις των γιατρών στα κρατικά νοσοκομεία. Πραγματικά διερωτόμαστε που έχουμε φτάσει, γιατί αν χαθεί κάποια ζωή από έλλειψη ραμμάτων στις εγχειρίσεις θα γραφτούμε ακόμα μια φορά στο Γκίνες. Τα πιο πάνω συμπτώματα και αιτίες είναι το αποτέλεσμα του είδη πτωχεύσαντος μοντέλο Μάνατζμεντ που ακολουθείται εδώ και δεκαετίες. Συνεπώς θέτω το κριτικό ερώτημα: Πως είναι δυνατό να διοικείται ένα Νοσοκομείο χωρίς την εργοδότηση Εσωτερικού Ελεγκτή όπου θα εντοπίσει το πρόβλημα μέσα από συνεχές ελέγχους και στο κάτω-κάτω δεν θα βγει ούτε στην δημοσιότητα ώστε να γινόμαστε ρεζίλι. Δεύτερο κριτικό ερώτημα: το ορθολογιστικό Μάνατζμεντ είναι ο εντοπισμός από την Γενικό Ελεγκτή μετά από μεγάλο διάστημα?

Στο σύγχρονο Μάνατζμεντ ενεργούμε προληπτικά (proactive) και όχι εκ των υστέρων (reactive). Γι΄ αυτό είμαστε ουραγοί και τρέχουμε πάντα καταϊδρωμένοι να διορθώσουμε τα κακώς έχοντα με όλες τις αρνητικές συνέπειες. Τα σύγχρονα Νοσοκομεία σε θέματα Διοίκησης (Μάνατζμεντ) έχουν όλες τις απαραίτητες βαθμίδες διευθυντών όπως Διευθυντές Κλινικών, Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού, Οικονομικό Διευθυντή, Logistic Μάνατζερ, Housekeeper, Εσωτερικό Ελεγκτή και Γενικό Διευθυντή. Όταν υπάρχουν τα πιο πάνω άρτια καταρτισμένα άτομα τότε στην καθομιλουμένη μας γλώσσα η Διοίκηση του Νοσοκομείου θα λειτουργεί ως ένα καλοκουρδισμένο ρολόι. Που ήσασταν κύριοι υπουργοί Υγείας τόσα χρόνια? Αυτό το μοντέλο είναι εφαρμόσιμο σε κάθε υπουργείο με μικρές παραλλαγές.

Τελειώνοντας καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο Μινώταυρος πρέπει να αλλάξει μοντέλο Μάνατζμεντ διαφορετικά με μπαλώματα το μόνο που θα καταφέρνουμε είναι να διαιωνίζουμε το πρόβλημα και επίσης να σπέρνουμε και τον διχασμό στους πολίτες της χώρας μας. Αν ανατρέξουμε στην Μυθολογία θα εντοπίσουμε ότι υπάρχει η άποψη ότι ο μύθος της θανάτωσης του Μινώταυρου συμβολίζει την απελευθέρωση των Ελλήνων από την κυριαρχία της Μινωικής Κρήτης. Γι, αυτό έστω και μεταφορικά εμείς λέμε να αλλάξει πρόσωπο και κατεύθυνση ο Μινώταυρος. Πλέον πρέπει να το καταλάβουν όλοι ότι ο Πολίτες δύο ταχυτήτων πρέπει να εκλείψουν. Πετυχαίνοντας αυτό θα υπάρξει μεγάλη συνοχή και συναίνεση μεταξύ των πολιτών της χώρας εκτός αν ορισμένοι επιδιώκουν το αντίθετο γιατί έτσι τους βολεύει.   

Οικονομία και Καινοτομία: Δύο Συγκοινωνούντα Δοχεία

Θα χαρακτήριζα την Καινοτομία ως το οξυγόνο για την εκάστοτε οικονομία και επίσης ως ένα από τους πιο θεμελιώδες παραμέτρους της σύγχρονης οικονομίας. Οικονομία η οποία δεν υποστηρίζεται από στρατηγικό προγραμματισμό σε θέματα Καινοτομίας είναι καταδικασμένη σε μαρασμό με όλες τις αρνητικές συνέπειες για τις κοινωνίες των πολιτών. Δεν είναι τυχαίο όπου οι αναπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. διαθέτουν σημαντικά κονδύλια σε Έρευνα & Ανάπτυξη σε σύγκριση ως προς το ΑΕΠ. Στην χώρα μας δεν χρειάζεται να ενδιατρίψουμε και να αναλύσουμε σε βάθος το θέμα αυτό γιατί είμαστε ουραγοί ως συνήθως με το εξευτελιστικό ποσοστό ως προς το ΑΕΠ της τάξης του 0,44% σε σύγκριση με τις αναπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. όπου ξεπερνά το 3,50%. Είναι τυχαίο που η οικονομία μας είναι εδώ και δύο χρόνια σε ύφεση και ας τα ρίχνουν κάποιοι όλα στην παγκόσμια οικονομική κρίση. Όταν δεν υπάρχει συγκεκριμένη στρατηγική στα κέντρα λήψης αποφάσεων (Βουλή και Κυβέρνηση) είναι εύκολο να τα φορτώνουμε όλα στην παγκόσμια κρίση και με μια μονοκονδυλιά «καθαρίσαμε». Απλώς να αναφέρω (πηγή Economist 6-12 Αυγούστου 2011) ότι από τις 42 χώρες οι οποίες αναφέρονται στην συγκεκριμένη έκδοση μόνο η Ελλάδα και η Ιαπωνία δεν θα έχουν θετικό ρυθμό ανάπτυξης για το 2011 όπου στον αντίποδα αρκετές χώρες παρουσιάζουν τρομερούς ρυθμούς ανάπτυξης πέραν του 5%.

Με τον όρο Καινοτομία εννοείται η νέα και πρωτοποριακή ιδέα για την υλοποίηση κάποιου πράγματος ή η νέα διαδικασία αυτής της υλοποίησης, καθώς επίσης και η εφαρμογή νέων εφευρέσεων ή ανακαλύψεων για την πραγματοποίηση κάποιου αποτελέσματος. Συχνά ο όρος χρησιμοποιείται σε οικονομικό/επιχειρηματικό/εμπορικό πλαίσιο. Συνδέεται με την έρευνα και την ανάπτυξη, ειδικά στο χώρο των επιχειρήσεων, με τα αντίστοιχα τμήματα Έρευνας & Ανάπτυξης (R&D, Research and Development). Ως παράδειγμα σε θέμα καινοτομίας αναφέρουμε το νέο εγχείρημα της εταιρείας κινητής τηλεφωνία η οποία εισάγει στη αγορά τα κινητά τηλέφωνα Black Berry smartphones η οποία έχει αναπτύξει νέο σύστημα δια της αφής (touch-screen) με στόχο να αυξήσει τις πωλήσεις της.

Αυτό το παράδειγμα καταδεικνύει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι Οικονομία και Καινοτομία είναι δύο αδιαχώρητα συστατικά. Συνεπώς Οικονομία χωρίς Καινοτομία δεν έχει μέλλον. Ο δρόμος της εξέλιξης ο οποίος περνά διαμέσου της Καινοτομίας είναι ένας συνεχές αγώνας Έρευνας & Ανάπτυξης. Εταιρίες κολοσσοί οι οποίοι απέτυχαν να εκσυγχρονιστούν χάθηκαν από τον παγκόσμιο χάρτη. Τρανταχτό παράδειγμα η Asco Hasler εταιρεία κολοσσός στην Αμερική η οποία ήταν Market Leader στον τομέα των Ταχυδρομικών Υπηρεσιών απέτυχε να καινοτομήσει στην νέα τάξη πραγμάτων με συνεπακόλουθο να πωληθεί σε ανταγωνιστική εταιρεία. Όταν αναφερόμαστε σε περίπτωση κρατών ο αντίκτυπος είναι στην κοινωνία των πολιτών γιατί με την αποτυχία ή ανικανότητα σε θέμα καινοτομίας συνεπάγεται αύξηση ανεργίας, μη απορρόφηση νέων επιστημόνων, μη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, απειλή ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και κορεσμός των υφιστάμενων προϊόντων.

Οι Εθνικές Οικονομίες στην νέα τάξη πραγμάτων με την παγκοσμιοποίηση δέχονται πολλές πιέσεις από εξωτερικές και εσωτερικές δυνάμεις. Οι δυνάμεις αυτές είναι οι ανταγωνιστές, η αλλαγή της τεχνολογίας, η εισαγωγή νέων προϊόντων, η αλλαγή κουλτούρας, η αλλαγή στις στρατηγικές συμμαχίες, και οι απρόβλεπτες φυσικές καταστροφές. Γι΄ αυτό η Καινοτομία διαμέσου της συνεχούς Έρευνας & Ανάπτυξης είναι περισσότερο από αναγκαία στην παρούσα παγκόσμια κατάσταση. Δεν είναι εύκολο να χειριστεί ένα άτομο το θέμα «Οικονομία» γιατί δεν είναι δυνατό να κατέχει ένα άτομο σε βάθος Μεταπτυχιακού επιπέδου την Οικονομική Επιστήμη, Λογιστική Τέχνη, Διοικητική Επιστήμη, Τέχνη του Μάρκετινγκ, και Στρατηγικό Προγραμματισμό ώστε να λαμβάνει έγκαιρα και άμεσα αποφάσεις. Η νέα τάξη πραγμάτων επιβάλλει σε θέμα «Εθνικής Οικονομίας» την σύσταση ομάδας κρούσης έμπειρων ειδικών σε ευρή φάσμα ειδικοτήτων ως πιο πάνω και όχι απλών λειτουργών/τεχνοκρατών. Και αυτή η αλλαγή είναι μέρος της Καινοτομίας. Με απλά λόγια Καινοτομία = Να Σκέφτεσαι Διαφορετικά. Τα κέντρα λήψης αποφάσεων μπορούν και έχουν την ικανότητα να σκέφτονται διαφορετικά ώστε να οδηγήσουν τον τόπο και την κοινωνία των πολιτών με ασφάλεια σε ουσιώδη οικονομική βιωσιμότητα ή θα οδηγήσουν τον τόπο σε οικονομική εξαθλίωση. «Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα».