Αρχαίοι Έλληνες και Σύγχρονο Μάνατζμεντ

Θα ξεκινήσω την συγγραφεί αυτού του άρθρου με την χαρακτηριστική φράση «γηράσκω αεί διδασκόμενος» δηλαδή όσο ζω μαθαίνω. Φράση η οποία ειπώθηκε από τον Μέγα Αρχαίο Έλληνα Φιλόσοφο Σωκράτη ο οποίος έζησε από το 470-399 π.χ. δηλαδή περίπου πριν 2500 χιλιάδες χρόνια.  Στο σύγχρονο μάνατζμεντ δεν υπάρχει τέλος στην ανάπτυξη της γνώσης. Δεν υπάρχει τέλος, γι’ αυτό και οι αποτελεσματικοί μάνατζερ επιμορφώνονται συνεχώς και μελετούν το εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον του οργανισμού τους σε συνεχές βάση.

Ο Ηράκλειτος ο οποίος έζησε κατά την περίοδο 544-484 π.χ. είπε την φράση «Τα πάντα ρεί», δηλαδή όλα είναι ρευστά και αλλάζουν. Στο σύγχρονο μάνατζμεντ όλα αλλάζουν τόσο ραγδαία με την πρόοδο της τεχνολογίας όπου καμία χώρα και καμία μεγάλη πολυεθνική εταιρεία δεν μπορεί να έχει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για μεγάλη περίοδο. Γι’ αυτό βλέπουμε στρατηγικές συμμαχίες σε όλους τους τομείς.  

Ένας κορυφαίος Αυστραλός επιστήμονας/ακαδημαϊκός, ο Dr. Richard D’Aveni απόδειξε την πιο πάνω θεωρία την οποία ονόμασε «Hypercompetition», δηλαδή υπέρ-ανταγωνισμός. Κατάρριψε την θεωρία του μέχρι πρόσφατα Γκουρού σε θέματα ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος Michael Porter περί ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος «competitive advantage» το οποίο δεν μπορεί να είναι διαχρονικό σήμερα λόγο του σκληρού ανταγωνισμού ο οποίος έχει περάσει στο παγκόσμιο περιβάλλον.

Θα τελειώσω αυτό το πολύ σύντομο άρθρο με ακόμα δύο χαρακτηριστικές φράσεις του Μέγα Φιλόσοφου Σωκράτη «Δεν είμαι κάτοικος μόνο της Αθήνας, αλλά και όλου του Κόσμου», και «Δεν μπορώ να τους διδάξω τίποτα άλλο, αλλά να έχουν μόνο κριτική σκέψη». Φανταστείτε το πόσο προχωρημένες ήταν οι ιδέες του, να μιλά για παγκοσμιοποίηση και κριτική σκέψη η οποία είναι ένα από τα πιο θεμελιώδη χαρακτηριστικά ενός πετυχημένου μάνατζερ/αρχηγού πριν 2500 χιλιάδες χρόνια όπου αυτές οι ιδέες τον καιρό εκείνο θεωρούντο αφηρημένες έννοιες.

Για να καταλάβει και ο πιο απλός αναγνώστης την αξία και συνεισφορά των Αρχαίων Ελλήνων, στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, τα καλύτερα προγράμματα είτε είναι πτυχιακού, ή μεταπτυχιακού επιπέδου  έχουν συμπεριλάβει στην ύλη τους, τους Αρχαίους Έλληνες Φιλόσοφους. Συγκεκριμένα το Northampton Business School της Αγγλίας έχει συμπεριλάβει την διαλεκτική μέθοδο του Σωκράτη ως βάση για την διδασκαλία στα προγράμματα του. Οι πιο αναγνωρισμένοι συγγραφείς βιβλίων σε θέματα Διοίκησης Επιχειρήσεων αναφέρονται στους Αρχαίους Έλληνες.

Τελειώνοντας θα ήθελα να αναφέρω κάτι από την σύγχρονη Ιστορία, τις δύο περίφημες μνημειώδης ομιλίες του πρώην πρωθυπουργού της Ελλάδος και καθηγητή Ξενοφών Ζολώτα το 1957 και 1959 όπου το ακροατήριο του ήταν σύνεδροι της Διεθνούς Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης.  Οι δύο αυτές ομιλίες έμειναν στην Ιστορία γιατί εκφωνήθηκαν στην αγγλική γλώσσα με μόνο Ελληνικές λέξεις, μόνο οι σύνδεσμοι ανήκαν στην αγγλική γλώσσα. Δυστυχώς η χώρα η οποία τους ανέδειξε δεν τους σεβάστηκε και είναι προ του φάσματος της καταστροφής. Λαός ο οποίος δεν μαθαίνει από τα λάθη του, δεν μελετά και σέβεται την ιστορία των προγόνων του ώστε να παραδειγματίζεται δεν έχει μέλλον. Γιατί αν αφομοιώναμε τα καλά και τις αρετές των αρχαίων προγόνων μας δεν θα φτάναμε στην κάκιστη παρούσα κατάσταση. 

Μάνατζμεντ και Εθνική Οικονομία

Η επιστήμη του Μάνατζμεντ (Science of Management) ή εφαρμοσμένη Τέχνη του Μάνατζμεντ (Applied Management ή Art of Management) έκανε την δυναμική εμφάνιση του κατά τις αρχές του 19ου Αιώνα και εδραιώθηκε με την εισδοχή του προγράμματος MBA στην Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Χάρβαρντ το 1925.  Λόγο της πολυπλοκότητας του Μάνατζμεντ και της εξειδίκευσης κατά τον 20ον Αιώνα χωρίστηκε σε 6 κατηγορίες ως εξής: (1) Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού (Human Resource Management), (2) Διεύθυνση Εργασιών (Operations Management), (3) Στρατηγικό Μάνατζμεντ (Strategic Management), (4) Μάρκετινγκ Μάνατζμεντ (Marketing Management), (5) Οικονομικό Μάνατζμεντ (Financial Management) και (6) Διεύθυνση Συστημάτων Πληροφορικής (Management Information Systems). Όλες οι πιο πάνω επί μέρους κατηγορίες του Μάνατζμεντ είναι αναπόσπαστο μέρος της επιτυχίας των οργανισμών και κρατών.

Η κατηγορία του Οικονομικού Μάνατζμεντ μας δίδει την μέτρηση της απόδοσης οποιασδήποτε οικονομίας ανεξαρτήτου κράτους/οργανισμού η οποία περνά διαμέσου λογιστικών, μαθηματικών και στατιστικών δεικτών.  Με τη χρησιμοποίηση οικονομικών και μη-οικονομικών δεικτών μπορεί ένας αναλυτής να αποτυπώσει την εικόνα οποιασδήποτε οικονομίας κατά μεγάλη προσέγγιση με την πραγματική. Η μεθοδολογία αυτή βοηθά σε μεγάλο βαθμό τα άτομα τα οποία βρίσκονται στα κέντρα λήψης αποφάσεων να παίρνουν διορθωτικές αποφάσεις ή ακόμα και δραστικές αλλαγές κατεύθυνσης όπου χρειάζεται σε πραγματικό χρόνο έγκαιρα και όχι εκ των υστέρων.

Με μια απλή προσέγγιση σε κάθε μια από τις 6 κατηγορίες του Μάνατζμεντ θα διαπιστώσουμε τα τραγικά και διαχρονικά λάθη όπου μας έφεραν στην σημερινή κατάσταση της Εθνικής Οικονομίας. Απλά να αναφέρουμε μερικά παραδείγματα τραγικών λαθών από τα κέντρα λήψης αποφάσεων:  (1) Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού (Human Resource Management): το 95% των δημοσίων υπαλλήλων βαθμολογούνται με άριστα, δεν υπάρχει ο θεσμός της εναλλαξιμότητας, (2) Διεύθυνση Εργασιών (Operations Management): δεν υπάρχει πλήρης και αποτελεσματική συνεργασία των κρατικών τμημάτων ώστε να εξοικονομούνται κλίμακες οικονομίας (economies of scale) (3) Στρατηγικό Μάνατζμεντ (Strategic Management): δεν υπάρχει μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο στρατηγικό πλάνο με δείκτες απόδοσης προς έλεγχο και διόρθωση π.χ. στρατηγικό πλάνο διαχείρισης των εκατοντάδων εκατομμύριων ευρώ περιουσίας του κράτους, (4) Μάρκετινγκ Μάνατζμεντ (Marketing Management): η δεκαετής φθίνουσα πορεία της Τουριστικής Βιομηχανίας μιλά από μόνη της, (5) Οικονομικό Μάνατζμεντ (Financial Management): δεν υπάρχει πλήρες σύστημα εκτίμησης της απόδοσης όλων των κατηγοριών εσόδων και εξόδων του κράτους, αν υπήρχε δεν θα φτάναμε στο σημείο που είμαστε σήμερα και (6) Διεύθυνση Συστημάτων Πληροφορικής (Management Information Systems): εν έτη 2011 και ακόμα υπάρχουν κρατικά τμήματα που εργάζονται με φακέλους .

Συνεπώς τα κράτη και οργανισμοί οι οποίοι έρχονται προ του φάσματος της καταστροφής πλήρωσαν τα διαχρονικά λάθη από την έλλειψη αποτελεσματικού Μάνατζμεντ. Η Παιδεία πρέπει να συνάδει με τις ανάγκες της Κοινωνίας. Τι να την κάνουμε την παιδεία αν δεν παράγει του αυριανούς Μάνατζερ οι οποίοι θα λάβουν τα ηνία του κράτους και των οργανισμών. Πρόσφατη έρευνα από το CIIM κατέδειξε ότι μεγάλο ποσοστό Κυπριακών οικογενειακών εταιρειών όταν περάσουν στα χέρια των παιδιών το 50% αποτυγχάνει να επιβιώσει. Αυτό καταδεικνύει την έλλειψη του ορθολογιστικού Μάνατζμεντ. Ως παράδειγμα αποτελεσματικού Μάνατζμεντ θα αναφέρω την Marks & Spencer plc όπου πρόσφερε στο διευθυντικό προσωπικό 80 εκατομμύρια λίρες ως μπόνους. Ακούγεται λίγο παράδοξο σε περίοδο κρίσης. Όμως η συγκεκριμένη εταιρεία σε περίοδο κρίσης μέσα από αποτελεσματική στρατηγική κατάφερε να έχει αύξηση στα έσοδα κατά 500 εκατομμύρια λίρες, καλό επίπεδο λειτουργικού κέρδους και αύξηση δεικτών κερδοφορίας όπως ROCE και Revenue per Share.

Συνεπώς η πρόφαση της κρίσης από τα κέντρα λήψης αποφάσεων πρέπει να γυρίσει σελίδα. Πρέπει να βλέπουμε μόνο μπροστά όμως να μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Η Ιστορία είναι ο καθρέπτης της εικόνας όλων των κρατών μηδενός εξαιρουμένου σε όλα τα επίπεδα. Το πρώτο μάθημα (module) σε όλα τα πτυχία και μεταπτυχιακά προγράμματα είτε αφορούν Διοίκηση Επιχειρήσεων, Οικονομικά, Λογιστική, ή Μάρκετινγκ είναι το Μάνατζμεντ. Αυτό καταδεικνύει την θεμελιώδη ιεράρχηση του Μάνατζμεντ ως πρώτο και αναπόσπαστο συστατικό στην επιτυχία των αυριανών Μάνατζερ. Πέραν αυτού ένα πολύ σημαντικό μέρος του Μάνατζμεντ είναι το Ηθικό Μάνατζμεντ (Ethical Management) το οποίο εμπεδώνεται στους αυριανούς Μάνατζερ ώστε να μπορούν να διοικήσουν με τους κανόνες της χρηστής διοίκησης και του κώδικα εταιρικής διακυβέρνησης είτε είναι στον κρατικό ή ιδιωτικό τομέα. Συνεπώς η γνώσει και η εμπειρία είναι τα αναπόσπαστα συστατικά μέρη του σύγχρονου Μάνατζερ.

Στην χώρα μας δυστυχώς χάθηκε η εμπιστοσύνη προς τα κέντρα λήψης αποφάσεων και συνεπώς προς τα άτομα/κόμματα τα οποία διοικούν διαχρονικά τον τόπο μας. Τρανταχτό παράδειγμα είναι η κατάδειξη όλων των δημοσκοπήσεων του μεγάλου ποσοστού αποχής. Αν υπήρχε ορθολογιστική και χρηστή διοίκηση δεν θα υπήρχε τόσο μεγάλο ποσοστό απαξίωσης και οι προοπτικές της Οικονομίας θα ήταν πολύ καλύτερες. Συνεπώς το μέλλον ανήκει στην εφαρμογή αποτελεσματικού και Ηθικού Μάνατζμεντ. Δυστυχώς στην χώρα μας τα φορτώσαμε όλα στον Υπουργό Οικονομικών. Το υπουργείο οικονομικών είναι ένα αναπόσπαστο μέρος της επιτυχίας όπου η συνεισφορά του μπορεί να είναι πιο σημαντική από τα άλλα υπουργεία. Όμως αν δεν υπάρχει σύγκλιση όλων των υπουργίων δεν μπορεί να υπάρξει διαχρονική επιτυχία. Όπως και να προσεγγίσουμε ένα πρόβλημα τα πάντα καταλήγουν στον Μάνατζμεντ. Στο τέλος όλα κρίνονται πάντα από το αποτέλεσμα και ο καθένας μπορεί κρίνοντας την πορεία της χώρας μας να διαπιστώσει αν υπήρξε αποτελεσματικό Μάνατζμεντ ώστε να έχει θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία των πολιτών. Γιατί πάντα στο τέλος της ημέρας τα «σπασμένα» θα τα πληρώσει ο απλός πολίτης.